Παρασκευή 31 Μαΐου 2013

To κρίσιμο πολεμικό συμβούλιο των Τουρκων και οι αποφάσεις του





                                   Η κατάσταση στο τουρκικό στρατόπεδο
           Η απόκοσμη ατμόσφαιρα των τελευταίων ημερών δεν είχε αφήσει ανεπηρέαστους και τους Τούρκους. Ανήσυχος ο Μωάμεθ για την παράξενη αναλαμπή πάνω από την Πόλη, ζήτησε την εξήγηση των μουλάδων, οι οποίοι τον καθησύχασαν και την ερμήνευσαν ως καλό, για κείνον, οιωνό.
          Στο τουρκικό στρατόπεδο η κούραση, οι αρρώστιες, οι απώλειες, οι αποτυχίες αλλά και οι φήμες για την έλευση στρατού από τη Δύση ή από την Ουγγαρία, δημιουργούσαν δυσφορία και εκνευρισμό. Οι στρατιώτες, όταν κοίταζαν πάνω από τη θάλασσα των σκηνών τους, έβλεπαν τα τείχη που έστεκαν ακόμα όρθια. Μια αμφιβολία και μια αίσθηση κινδύνου κατέλαβε τους στρατιώτες αλλά και την ηγεσία των Οθωμανών και οι παλιές αντιρρήσεις  για την πολιορκία άρχισαν να ξανάρχονται στην επιφάνεια.

Παρασκευή 25 Μάιου
             Η Πολιορκία είναι σε μια κρίσιμη καμπή. Ο ίδιος ο σουλτάνος έχει κι αυτός επηρεαστεί και για να ανιχνεύσει την κατάσταση, στέλνει στην Πόλη ένα έλληνα εξωμότη τον Ισμαήλ που θέλει να μεσολαβήσει για την λύση της πολιορκίας. Με την υποκίνηση του οι Βυζαντινοί όρισαν έναν αντιπρόσωπο <<μη υψηλόβαθμο>>,  για να πάει πίσω στο τουρκικό στρατόπεδο μαζί του. Ο σουλτάνος πρότεινε δυο επιλογές : ή θα κατέβαλλαν έναν υπέρογκο ετήσιο φόρο υποτέλειας ή θα εγκατέλειοπαν την Πόλη, παίρνοντας την κινητή τους περιουσία.
              Ούτε η πληρωμή ενός τόσο μεγάλου ποσού ήταν δυνατή ούτε η εγκατάλειψη της Πόλης έγινε δεκτή. Ο Μωάμεθ ανταπάντησε ότι οι μόνες επιλογές που είχαν ήταν να παραδοθούν, να πεθάνουν από σπαθί ή να αλλάξουν πίστη. Κανείς δε θα μάθει αν η συμφωνία για ειρήνη ήταν κοντά ή μακριά…  Το τελευταίο μήνυμα του αυτοκράτορα, όπως μας το παραδίδει ο Φραντζής; «Το να σου παραδώσω την πόλη, δεν είναι θέμα ούτε δικό μου ούτε άλλου κατοίκου της, καθώς με κοινή απόφαση όλοι αυτοπροαίρετα θα πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή μας».
          Hταν η τελευταία επαφή των δύο πλευρών, το τέλος θα το καθόριζε η δύναμη και η αντοχή του ενός ή του άλλου...

Σάββατο 26 Μαιου
             O Μωάμεθ συγκαλεί το συμβούλιο των πασάδων του.  Ο γηραιός βεζίρης Χαλίλ, μιλώντας προσεκτικά, αφού περιέγραψε τις δυσκολίες ,τον κίνδυνο, να έρθει ιταλικός στόλος, τον οποίο όλοι οι Τούρκοι φοβούνταν, ζήτησε να λυθεί η πολιορκία.
            Απευθυνόμενος στο Μωάμεθ του είπε : << Tη δύναμή σου , που είναι ήδη πολύ μεγάλη, μπορείς να την αυξήσεις περισσότερο με την ειρήνη παρά με τον πόλεμο>> ( αρχιεπίσκοπος Λεoνάρδος).
         Toυς φιλοπόλεμους πασάδες εκπροσώπησε ο ελληνικής καταγωγής Ζαγανός πασάς.  Αντιπαθούσε το Χαλίλ και τόνισε την ανάγκη να συνεχιστεί η πολιορκία. Μίλησε για την κούραση και τις ελλείψεις των πολιορκημένων, για τις εσωτερικές τους διαμάχες και για να κολακέψει το Μωάμεθ τον συνέκρινε με τον Αλέξανδρο. Από κοντά και οι δερβίσηδες και οι μουλάδες μίλησαν για τα θεϊκά σημάδια που ήταν ευνοϊκά.
           Ο Μωάμεθ δεν είχε τίποτα άλλο να περιμένει. Όλοι θα ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση. Τελάληδες άρχισαν να ανακοινώνουν τις αποφάσεις του συμβουλίου, ενώ ο ίδιος ο Μωάμεθ καβάλα στο άλογο του διέτρεξε όλο το στρατόπεδο σηκώνοντας θύελλα ενθουσιασμού.

           Λίγο μετά τη δύση του ήλιου, οι Τούρκοι ανάβουν θεόρατες φωτιές που κάνουν τη νύχτα μέρα. Από τις θέσεις μάχης οι υπερασπιστές παρακολουθούν με απορία το δαχτυλίδι της φωτιάς να απλώνεται σε έναν κύκλο που σιγά σιγά μεγάλωνε, από το στρατόπεδο μπροστά τους μέχρι το Γαλατά και πέρα από τη θάλασσα στην ασιατική ακτή. Ακούγονται πολεμικές κραυγές, τύμπανα και κύμβαλα κροταλίζουν ανατριχιαστικά. Αλλεπάλληλοι βομβαρδισμοί  εναντίον των τειχών του Αγίου Ρωμανού που συνεχίζονται και τη νύχτα προκαλούν νέες ζημιές. Γύρω στα μεσάνυχτα, εντελώς ξαφνικά, οι φωτιές σβήνουν, οι φωνές κοπάζουν, οι βομβαρδισμοί σταματούν και μια βουερή σιωπή απλώνεται σε όλο το μήκος των τειχών. Οι υπερασπιστές μέσα στα πεσμένα τείχη προσπαθούν να επιδιορθώσουν το ανάχωμα.

Κυριακή 27 Μαΐου
             Νέοι κανονιοβολισμοί, οι βαρύτεροι ολόκληρης της πολιορκίας. Τα ανοίγματα μεγαλώνουν όλο και περισσότερο, σε σημείο που η επιδιόρθωσή τους να είναι αδύνατη. Στην διάρκεια της ημέρας ο σουλτάνος καλεί σε σύσκεψη τους πασάδες τους.  Τους θυμίζει όλον τον πλούτο της Πόλης, τις απολαύσεις και τη δόξα που τους περιμένει. Τους τονίζει ότι οι πολιορκημένοι είναι σε άσχημη κατάσταση, υποβαθμίζει τον ιταλικό κίνδυνο και τους καλεί σε έναν ιερό πόλεμο για τη διάδοση του Ισλάμ.
          <<Ω αγαπητά μου παιδιά, από το Θεό, τον προφήτη του Μωάμεθ και εμένα τον ίδιο το δούλο του, σας παρακαλώ και σας ικετεύω να κάνετε αύριο έργο αξιομνημόνευτο, όπως και οι πριν από μας παντού ως τα τώρα έκαναν, όπως είναι φανερό, και με προθυμία, γενναιότητα και μεγαλοψυχία να περάσετε σαν φτερωτοί με τις σκάλες πάνω από το τείχος. Και τη φήμη που κέρδισαν οι πρόγονοί μας και τους χάρισε ο Θεός μη γίνετε αφορμή εσείς να τη χάσουμε• αντίθετα, πλησίασε η ώρα να την αυξήσουμε κατά πολύ». Τους είπε και πολλά άλλα λόγια στρατιωτικού περιεχομένου, και τους φούντωσε το φρόνημα για να δράσουν γενναία. Αν μερικοί από σας σκοτωθούν, όπως είναι φυσικό στους πολέμους, και γραφτό της μοίρας του καθενός, ξέρετε πολύ καλά τι λέει ο προφήτης μας στο Κοράνι: εκείνος που θα πεθάνει υπό τέτοιες συνθήκες θα δειπνήσει και θα πιει στον παράδεισο, ολόσωμος μαζί με το Μωάμεθ• και με παιδιά και με ωραίες γυναίκες και παρθένες θα αναπαυτεί σε τόπο χλοερό και αρωματισμένο από λουλούδια, θα λουστεί σε ωραιότατο λουτρό και θα έχει τα πάντα από το Θεό σε εκείνο τον τόπο. Και πάλι, σ’ αυτή τη ζωή, όλος ο στρατός και οι άρχοντες της αυλής μου, αν νικήσουμε, ο μισθός που θα έχουν από μένα κατ’ αναλογία θα είναι διπλάσιος για τον καθέναν απ’ όσα έχουν τώρα• αυτός θ’ αρχίζει από σήμερα και θα καταβάλλεται ως το τέλος της ζωής τους. Για τρεις ημέρες η Πόλη θα είναι δική σας. Ό,τι κι αν αρπάξετε ή βρείτε, χρυσό ή ασημένιο σκεύος και ρούχα, αιχμαλώτους —άντρες και γυναίκες, μικρούς και μεγάλους— κανείς δε θα μπορεί να σας τα ζητήσει ή να σας ενοχλήσει στο ελάχιστο». Αφού τελείωσε το λόγο του, τους όρκισε να διαφυλάξουν όσα τους διέταξε. Αυτοί χάρηκαν πολύ ακούγοντάς τα, και με μια φωνή αλάλαξαν όλοι στη γλώσσα τους: «Αλλάχ, Αλλάχ Μεεμέτ ρεσούλ Αλλάχ!» που σημαίνει «ο Θεός των Θεών, και ο Μωάμεθ ο Προφήτης του».
            Αμέσως μετά τους αναλύει το σχέδιο της τελικής επίθεσης το οποίο συμπυκνώνεται σε  μια μόνο λέξη: επίθεση συνεχόμενη, αδιάλειπτη, χωρίς καμιά διακοπή. Οι επιθέσεις θα γίνονταν κατά κύματα και κάθε φορά θα έπεφταν στη μάχη φρέσκα στρατεύματα. Ο Μωάμεθ ήξερε ότι αυτή ήταν η κατάλληλη στιγμή, αν και η ολομέτωπηεπίθεση εμπεριείχε τον κίνδυνο μιας μεγάλης αποτυχίας. Σε κάθε πασά δόθηκαν αναλυτικές οδηγίες σχετικά με το τι έπρεπε να κάνει.
                Ο στόλος θα περικύκλωνε την Πόλη, προσποιούμενος επιθέσεις για να καθηλωθούν οι αμυνόμενοι στα τείχη, ενώ τα πλοία στον Κεράτιο θα προστάτευαν την εγκατάσταση της πλωτής γέφυρας. Κύριος στόχος παρέμενε το τείχος δίπλα στο παλάτι των Βλαχερνών  και το Μεσοτείχιον με την πύλη του Αγίου Ρωμανού, όπου την ευθύνη την είχε ο ίδιος ο Μωάμεθ.
             Η προοπτική της κατάκτησης και της τριήμερης λεηλασίας ήταν μια άμεση πρόκληση στη ψυχή του επιδρομέα που μετά από τόσες ημέρες πολιορκίας, ονειρεύονταν τις απολαύσεις και τα πλούτη της Πόλης. Όλοι ρίχτηκαν  με άγριο ενθουσιασμό στη εκτέλεση των τελευταίων προετοιμασιών.
            << Οι φωνές τους ακούγονταν πέρα από το Βόσπορο, στις ακτές της Ανατολίας και μεις οι χριστιανοί φοβόμασταν πολύ>> ( Μπάρμπορο)
                 Τα μεσάνυχτα πάλι οι φωνές σταμάτησαν και οι φωτιές έσβησαν...

Πέμπτη 30 Μαΐου 2013

Τα σημάδια του Θεού





Τρίτη 22 Μαΐου
         Ο πόλεμος των λαγουμιών καλά κρατεί. Νέο λαγούμι εντοπίζεται κοντά στην πύλη της Καλλιγαρίας, εκεί που είχε εντοπιστεί και το προηγούμενο. Ο Γκραντ με το συνεργείο του βάζουν φωτιά και καίνε πολλούς Τούρκους.
              Το ίδιο βράδυ παρατηρείται ένα περίεργο φαινόμενο στον ουρανό. << Η ατμόσφαιρα ήταν καθαρή, αίθρια>>, θυμάται ο Μπάρμπορο, <<διαυγής σαν κρύσταλλο>>. Καθώς το φεγγάρι ανέβαινε την πρώτη ώρα μετά την δύση κι ενώ κανονικά θα έπρεπε να είναι ένας πλήρης χρυσαφένιος κύκλος, έβλεπαν ένα φεγγάρι <<μόνο τριών ημερών, μόνο ένα μέρος του >>. Η μερική έκλειψη σελήνης θα κρατήσει τέσσερις ώρες και θα πανικοβάλλει το λαό. Όλοι θα θυμηθούν την αρχαία προφητεία ότι η Πόλη δεν θα έπεφτε στα χέρια ξένου, μέχρι την ημέρα που  η σελήνη θα χανόταν από τον ουρανό. Όλοι επίσης γνωρίζουν το  θρύλο ότι ο πρώτος και ο τελευταίος αυτοκράτορας θα έχει το ίδιο όνομα : Κωνσταντίνος… Oι Οθωμανοί θα συνδυάσουν την έκλειψη με το μισοφέγγαρο ,το ιερό τους σύμβολο, και θα πανηγυρίσουν.

Τετάρτη 23 Μαΐου
               Νέα επιτυχία του Γκραντ που εντοπίζει άλλη μια στοά, ενώ συλλαμβάνονται δυο Τούρκοι, ανακρίνονται και εκτελούνται. Οι Οθωμανοί δε θα επιχειρήσουν να ξανανοίξουν λαγούμι.

                                             Το μπριγιαντίνι επιστρέφει μόνο του…
             Λίγο πριν σουρουπώσει, ένα πλοίο κάνει ελιγμούς στην Προποντίδα. Όλοι ελπίζουν να είναι προπομπός του χριστιανικού στόλου που έρχεται για βοήθεια. Όμως τελικά ήταν το μπριγιαντίνι που είχε αποπλεύσει για να αναζητήσει τον ιταλικό στόλο, ο όποιος όμως βρισκόταν ακόμα στα ανοιχτά των ελληνικών ακτών, κωλυσιεργώντας και επιχειρώντας να μάθει τις ναυτικές προθέσεις των  Οθωμανών.
             Αφού περιπλανήθηκε για μέρες στο Αιγαίο αναζητώντας την πολυπόθητη βοήθεια, οι ναύτες βρέθηκαν στο δίλημμα τι έπρεπε να κάνουν. Τελικά αποφάσισαν με πλειοψηφία να γυρίσουν πίσω. Το χριστιανικό πλοίο που έφερνε τα άσχημα νέα κατόρθωσε να μπει στον Κεράτιο. Καμιά χριστιανική δύναμη δε φαινόταν στον ορίζοντα. Η Πόλη ήταν μόνη της, με τους λίγους υπερασπιστές της και ακουμπούσε όλες της τις ελπίδες στο Χριστό και στην Παναγιά.

Πέμπτη 24 Μαΐου
          Ακόμα όμως και αυτή η πίστη επρόκειτο να δοκιμαστεί. Ο βυζαντινός άνθρωπος ήταν γαλουχημένος στο να ζει έντονα τη θρησκευτικότητά του και να ερμηνεύει τα θεϊκά, όπως πίστευε, σημάδια. Την άλλη μέρα  στα τειχια της Πόλης θα γίνει  μια τελευταία έκκληση στη Θεομήτορα. Η πιο ιερή της εικόνα μεταφέρεται στους ώμους των πιστών, όσοι ήταν διαθέσιμοι από τα τείχη τρέχουν για να πάρουν την ευλογία της.
             Καθώς η πομπή προχωρούσε αργά και με επισημότητα, η εικόνα ξαφνικά γλίστρησε από το βάθρο πάνω στο οποίο μεταφερόταν. Όταν οι πιστοί προσπάθησαν να τη σηκώσουν, τους φάνηκε βαριά  σαν μολύβι. Αμέσως μετά, ξέσπασε μα δυνατή νεροποντή με χαλάζι. Την επομένη μέρα όλη η Πόλη, αν και ήταν Μάης, καλυπτόταν από ένα πυκνό στρώμα  ομίχλης. Η απόκοσμη ατμόσφαιρα ενέτεινε την άσχημη διάθεση όλων.
           Προς το βράδυ έγινε κάτι ακόμα πιο περίεργο. Στην αρχή φάνηκε σαν ένα φως να λούζει την Πόλη, σαν ο εχθρός να έκαιγε τη Βασιλεύουσα. Το φως επικεντρώθηκε πάνω από τον τρούλο της Αγιά-Σοφιάς. Ο Νέστωρ Ισκαντέρ περιέγραψε τι είδε:<< στην κορυφή του παραθύρου μια μεγάλη φλόγα έβγαινε προς τα έξω, που περικύκλωσε τον τρούλο της εκκλησίας για αρκετή ώρα.. Αμέσως πέταξε στον ουρανό. Αυτοί που το είδαν, μούδιασαν και άρχισαν να θρηνούν και να κραυγάζουν στα ελληνικά: «Kύριε ελέησον!».  Το φως το ίδιο ανήλθε στον ουρανό>>. 
           Για τους πιστούς ήταν ξεκάθαρο ότι ο Θεός εγκαταλείπει την Πόλη… Θα υπάρξουν νέες πιέσεις στον Κωνσταντίνο να εγκαταλείψει την Πόλη και να οργανώσει την άμυνα και την αντεπίθεση από ένα ασφαλέστερο σημείο. Η  στάση του θα παραμείνει ίδια ως το τέλος:
<< Δε θα εγκαταλείψω το λαό μου. Αν είναι να χαθεί η Πόλη, τότε ας χαθώ κι εγώ μαζί της>>.
            Ο Μάης τελείωνε, οι δυνάμεις εξαντλούνταν, τα θεϊκά σημάδια που πάντα συγκλόνιζαν τους βυζαντινούς το έδειχναν, η Πόλη πορευόταν το πεπρωμένο της…

Τετάρτη 29 Μαΐου 2013

Ο πόλεμος των λαγουμιών και ο πολιορκητικός πύργος

 
 
 
 
 
                                                                          Λαγούμια

          Oι Τούρκοι υπονομευτές σκάβουν λαγούμια στην Καλιγαρία πύλη κάτω από το μονό τείχος των Βλαχερνών. Ο μηχανικός Ιωάννης Γκραντ σκάβει ένα αντίθετο όρυγμα και κατορθώνει να διεισδύσει στο τουρκικό, καίγοντας τα ξύλινα υποστυλώματα και καταπλακώνοντας πολλούς Τούρκους. Ο Γκραντ με την ομάδα του έδρασαν αποτελεσματικά. Δεν πέρασε μέρα χωρίς υπόγειο πόλεμο. Κάθε φορά θυμάται ο ιταλός Τζάκομο Τζετάλντι <<οι χριστιανοί έσκαβαν αμυντικές στοές και τους άκουγαν και τους εντόπιζαν… έπνιγαν την ανάσα των Τούρκων μέσα στις στοές τους με καπνό ή με βρωμερές και διαβολικές οσμές. Σε μερικά μέρη τους έπνιγαν με πλημμύρα νερού και συχνά αναγκάζονταν να παλέψουν σώμα με σώμα>>.

Παρασκευή 18 Μαΐου— Ξύλινος γίγαντας

         Το πρωί της ημέρας αυτής οι πολιορκημένοι θα αιφνιδιαστούν  δυσάρεστα ξανά, βλέποντας ένα μεγάλο ξύλινο πύργο με τροχούς, να στέκεται έξω από τα τείχη στο Μεσοτείχιον. Είχε ξύλινο σκελετό,καλυπτόταν από δέρματα για να μην καίγεται, είχε εσωτερικές σκάλες που οδηγούσαν σε μια εξέδρα τόσο ψηλή, όσο τα τείχη. Η κύρια αποστολή ήταν να παρέχει προστασία στους εργάτες που ασχολούνταν με το παραγέμισμα της τάφρου με κορμούς δέντρων, ξερά κλαδιά και χώμα. Μέχρι το βράδυ οι Τούρκοι είχαν σημειώσει μεγάλη πρόοδο. Ο πολιορκητικός πύργος είχε μετακινηθεί πολύ κοντά στο τείχος.
          Οι αμυνόμενοι όμως αποφασίζουν να δράσουν γρήγορα. Ετοιμάζουν βαρέλια γεμάτα πυρίτιδα και τα σπρώχνουν να κυλήσουν από τις επάλξεις προς τον πύργο, με τα φιτίλια να καίνε. Ακολουθεί μια σειρά τρομερών εκρήξεων. <<Άξαφνα η γη έτρεμε σαν δυνατός κεραυνός και σήκωσε το πύργο με τους άνδρες του στα σύννεφα σαν άγρια καταιγίδα.>> Ο πύργος ράγισε και εξερράγη.<< Άνθρωποι και κορμοί έπεφταν από ψηλά>>,(Νεστωρ Ισκαντέρ). Αμέσως μετά,  κύλισαν βαρέλια με φλεγόμενη πίσσα προς τους Τούρκους, ολοκληρώνοντας την καταστροφή. Το πείραμα με τον ξύλινο πύργο δεν επαναλήφθηκε.

Σάββατο 19 Μαΐου
          Οι Τούρκοι μηχανικοί κατασκευάζουν μια νέα  πλωτή γέφυρα από κρασοβάρελα που ήταν έτοιμη να ακουμπήσει στη απέναντι όχθη του Κεράτιου, δίπλα από τα τείχη. Ο στόχος της κατασκευής της ήταν να συντομεύσει η συγκοινωνία μεταξύ του μυχού του Κεράτιου, ανάμεσα στα δυο μέρη του στρατού. Ωστόσο, η γέφυρα θα συνδεθεί με την απέναντι όχθη μετά την πολιορκία, γιατί υπήρχε ο κίνδυνος να χτυπηθεί με κανόνι από τους αμυνόμενους και να διαλυθεί.
          Ο σουλτάνος είχε ωθήσει την άμυνα της Πόλης στα όρια της. Την είχε τοποθετήσει στη μέγγενη χρησιμοποιώντας όλο το δυναμικό του στρατού και του ναυτικού του με επιθέσεις, βομβαρδισμούς και αποκλεισμό.  Είχε κατασκευάσει γέφυρες, πολιορκητικούς πύργους, είχε κάνει τη νεώλκηση στον Κεράτιο, έφτιαξε στοές για να υπονόμευσει τα τείχη.
          Η Πόλη, παρά ταύτα,ακόμα αντιστεκόταν.Κούραση, υπερένταση, αγωνία και φόβος, ελλείψεις σε τρόφιμα και πολεμοφόδια, είχαν συσσωρευτεί στο εσωτερικό της... Μαζί με τις κανονιές και τις πολεμικές ιαχές ακούγονταν και οι ψαλμωδίες από τις εκκλησιές και τις λιτανείες των εικόνων. Οι δυσάρεστες εκπλήξεις ήταν καθημερινές και τα αποθέματα τα υλικά, σωματικά και ψυχικά κάποτε θα στέρευαν.

Τρίτη 28 Μαΐου 2013

Οι μεγάλες τουρκικές επιθέσεις και η ηρωική άμυνα

 
 
 
 
Κυριακή 6 Μάιου
                 Ο Μωάμεθ βλέπει ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για μια γενικευμένη επίθεση. Τα κανόνια βάλλουν ολημερίς. Όταν πέφτει η νύχτα, οι αμυνόμενοι προσπαθούν να κλείσουν τα νέα ρήγματα, όμως αυτό είναι δύσκολο καθώς συνεχίζονται και τη νύχτα οι βολές. Στο Κεράτιο γίνονται κινήσεις- περισσότερο εκφοβιστικές- των Τούρκων. Δεν τολμούν επίθεση από τη θάλασσα,  γιατί δεν έχουν εμπιστοσύνη στις ναυτικές τους ικανότητες.

Δευτέρα 7 Μαΐου -- τέσσερις ώρες μετά το ηλιοβασίλεμα...
           Χιλιάδες Τούρκοι, ανάμεσα τους και τα επίλεκτα τμήματα των Γενίτσαρων, με πολιορκητικές μηχανές, σκάλες και γάντζους, περνούν την τάφρο και τρέχουν στο άνοιγμα στο Μεσοτείχιο. Η αριθμητική τους υπεροχή δεν τους δίνει πλεονέκτημα στο μικρό χώρο, ποδοπατιούνται και σφαγιάζονται από τους αμυνόμενους. Γίνονται άγριες, ομηρικές  μάχες σώμα  με σώμα. Ένας Έλληνας, ο Ργκαβής, κόβει στα δυο έναν Οθωμανό αξιωματικό, τον Αμίρ Μπέη, πριν κυκλωθεί από τους Τούρκους και πέσει νεκρός από τα αμέτρητα χτυπήματα..
        Οι εχθροί υποχωρούν και η επιθέση αποκρούεται.  Αμέσως ξεκινούν οι εργασίες για το κλείσιμο του χάσματος και οι Οθωμανοί εξαπολύουν μια δεύτερη επιδρομή αντιπερισπασμού, προσπαθώντας να βάλουν φωτιά στην πύλη του παλατιού των Βλαχερνών. Η επίθεση αποκρούεται και πάλι. Οι υπερασπιστές εξουθενωμένοι, επιδιορθώνουν τα ρήγματα. Το τείχος κρατούσε αλλά μετά βίας…

Τρίτη 8 Μαΐου
            Συγκαλείται συμβούλιο των Βενετών που αποφασίζει το ξεφόρτωμα του πολεμικού εξοπλισμού που κρατούσαν στα πλοία, την μετακίνηση των πλοίων σε ένα μικρό αγκυροβόλιο και την χρησιμοποίηση των ναυτών στη φρουρά των τειχών. Η απόφαση προκαλεί οργισμένες αντιδράσεις, με τους  ναύτες να φοβούνται ότι με αυτόν τον τρόπο θα παγιδευτούν στην πολιορκημένη Κωνσταντινούπολη. Η απόφαση θα αργήσει να εφαρμοστεί, τελικά στις 13 Μαΐου τετρακόσιοι ναύτες μετακινούνται στη φύλαξη των τειχών.
             Ο χρόνος περνά βασανιστικά και δοκιμάζει τις αντοχές όλων. Οι χρονικογράφοι της Άλωσης στις αναφορές τους επαναλαμβάνουν έναν συνεχή κύκλο βομβαρδισμών, επιθέσεων και επισκευών. Η έννοια του χρόνου σε αυτό τον πόλεμο χαρακωμάτων, αρχίζει να χάνεται...

Σάββατο 12 Μαΐου 1453
           Στο σημείο που ενώνονταν με ακατάλληλο τρόπο το μονό τείχος με τα Θεοδοσιανά τείχη, οι κανονιές είχαν επιφέρει μεγάλο ρήγμα. Ο σουλτάνος διατάζει νέα μεγάλη νυχτερινή επίθεση. Είναι τέτοια η ορμή τους  που απωθούν τους υπερασπιστές και αρχίζουν να σκαρφαλώνουν στις γκρεμισμένες πέτρες. Πανικός απλώνεται στα δρομάκια, γύρω από το παλάτι των Βλαχερνών και πολλοί << πίστεψαν ότι εκείνη τη νύχτα η Πόλη θα χανόταν>> (Μπάρμπορο).
          Ο Κωνσταντίνος   βρισκόταν σε ένα ακόμα δραματικό πολεμικό συμβούλιο, όταν έφτασε η είδηση ότι << οι Τούρκοι ανέβαιναν ήδη στα τείχη και κατατρόπωναν τους ανθρώπους της πόλης>> (Νέστωρ Ισκαντέρ). Καλπάζει γρήγορα με τη συνοδεία της φρουράς του, για να εμψυχώσει τους πολιορκημένους. Από κοινού μαζί με τον Ιουστινιάνη,  κατορθώνουν να παγιδεύσουν τους Οθωμανούς και να τους απωθήσουν πέρα από το άνοιγμα. Η Πόλη επέζησε, αλλά κάθε επίθεση λιγόστευε τις πιθανότητες της τελικής επιβίωσης.
 
Δευτέρα 14 Μαΐου –ώρα 9 το πρωί
              Ο Μωάμεθ πληροφορείται τον αφοπλισμό των ιταλικών καραβιών και μεταφέρει όλα του τα κανόνια από το λόφο του Γαλατά στα χερσαία τείχη. Όλη η δύναμη πυρός συγκεντρώνεται στην πύλη του Αγίου Ρωμανού. <<Μέρα και νύχτα τα κανόνια δε σταμάτησαν να σφυροκοπούν τα άμοιρα τείχη, γκρεμίζοντας μεγάλο μέρος τους, ενώ εμείς στην πόλη ασχολούμασταν συνεχώς με τις επισκευές με βαρέλια, με θάμνους και χώμα και ό,τι άλλο χρειαζόταν>> (Μπαρμπορο). Η πύλη στελεχώνεται και με ναύτες από τα βενετικά πλοία, οι οποίοι είναι εξοπλισμένοι με κανόνια, βαλλίστρες.

Τετάρτη 16 Μαιόυ
          Τμήμα του Οθωμανικού στόλου κατεβαίνει από το Διπλοκιόνιον, όπου είναι αγκυροβολημένος και προσεγγίζει την αλυσίδα. Τα χριστιανικά πλοία καταδιώκουν τα τουρκικά και αυτά επιστρέφουν στη βάση τους.

 

Δευτέρα 27 Μαΐου 2013

Η αποτυχημενη επιχείρηση πυρπόλησης του τουρκικού στόλου

 
 
 
 
 
Σάββατο 28 Απριλίου...  λίγο πριν την αυγή...

             Εκτυλίσσεται η επιχείρηση για την πυρπόληση του τουρκικού στόλου στον Κεράτιο. Τρία μικρά πλοία με τον Τζάκομο Κόκο πάνω στο ένα από αυτά, καλυπτόμενα από δυο μεγάλα μεταγωγικά, πλέουν στα ήρεμα νερά. Καθώς προχωρούν διακρίνουν να τρεμοπαίζει ένα λαμπερό φως  σε έναν από τους πύργους του Γαλατά. Ο Ιταλός προσπερνάει μαζί με μερικές βάρκες που έχει ρυμουλκήσει πίσω του, γεμάτες με εύφλεκτα υλικά. Ξάφνου ακούγεται ένας κρότος και μετά κι άλλος, κι άλλος από τα τουρκικά κανόνια. Το σχέδιο έχει προδοθεί. Η φούστα του Κόκο δέχεται πρώτη τα εχθρικά βόλια και βυθίζεται. Χτυπιούνται και τα άλλα πλοία και μια γαλέρα παθαίνει μεγάλες ζημιές. Τελικά τα υπόλοιπα χριστιανικά πλοία κατορθώνουν να γυρίσουν πίσω στο αγκυροβόλιο, ενώ σαράντα ναύτες που έπεσαν στα νερά για να σωθούν αιχμαλωτίζονται και σφαγιάζονται από τους Τούρκους. Σε αντίποινα, διακόσιοι Οθωμανοί οδηγούνται πάνω στις επάλξεις και αποκεφαλίζονται. Ο πόλεμος έχει πάρει άγριες διαστάσεις…
            Γίνεται κατανοητό ότι με τουςΤούρκους μέσα στον Κεράτιο, ο κίνδυνος μιας επίθεσης από τη θάλασσα είναι μεγάλος. Οι Βενετοί ιδιαίτερα είχαν ανησυχήσει πολύ. Ο οθωμανικός στόλος βρισκόταν σε απόσταση 1,5χμ., σε ένα κλειστό στενό, με πλάτος λίγων εκατοντάδων μέτρων. Κάθε στιγμή μπορούσε να εκδηλωθεί επιθετική κίνηση. Οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι και οι σταυροφόροι από αυτό το σημείο μπόρεσαν να εισβάλλουν στην Πόλη. Τα Θαλάσσια τείχη στον Κεράτιο πρέπει τώρα να φυλαχτούν πολύ καλά, όμως οι άνδρες  είναι λίγοι και δεν αρκούν.
           Η αποτυχία της επίθεσης θα οξύνει τις την καχυποψία και τις αντιπάθειες μεταξύ των Βενετών και των Γενοβέζων. Η καθυστέρηση της επίθεσης είχε κοστίσει την επιτυχία της. Οι πάντες ήταν δυσαρεστημένοι με την συμπεριφορά των Γενοβέζων και την ουδετερότητα τους, με τις ολέθριες όμως διαρροές ή αβελτηρίες.  Η ύπαρξη κατασκόπων του σουλτάνου μέσα στο Πέραν, το φως από τη συνοικία τους τη στιγμή που ξεκινούσε η επιχείρηση πυρπόλησης, η  έλλειψη ενημέρωσης για τη μεταφορά των καραβιών από τη  ξηρά στον Κεράτιο, ήταν γεγονότα που έκαναν όλους του χριστιανούς να είναι δυσαρεστημένοι με τους Γενοβέζους στο Πέραν.
          Ο ίδιος ο σουλτάνος που η ουδετερότητα των Γενοβέζων, ήταν για αυτόν ένα πρόβλημα στην καλύτερη οργάνωση όλης της επιχείρησης της πολιορκίας, με τη σρατηγική κίνηση της νεώλκησης των καραβιών δεν χρειαζόταν να κάνει μια μεγάλη παράκαμψη για τη μεταφορά των στρατευμάτων του. Κατασκευάζει μια πλωτή γέφυρα με ξύλα και βαρέλια  για την γρήγορη μετακίνηση των  στρατευμάτων, ενώ τα κανόνια του μπορούν  να βάλλουν τώρα από νέα θέση εναντίον του αδύνατου τείχους των Βλαχερνών.
           Οι επόμενες μέρες κυλούν αργά και βασανιστικά. Οι βομβαρδισμοί συνεχίζονται, το ίδιο και οι επισκευές των τειχών. Στο Κεράτιο όλοι είναι σε συνεχή επιφυλακή, με τα τουρκικά καράβια να προσποιούνται επιθέσεις και τα ελληνικά και βενετικά να είναι έτοιμα, για να τα παρεμποδίσουν.
 
ΤΕΤΛΑΡΤΗ 2 Μαΐου
               Συμπληρώνεται ένας μήνας πολιορκίας και στην Πόλη πέρα από τη σωματική και ψυχολογική κούραση παρατηρούνται ελλείψεις σε τρόφιμα. Οι άνδρες που έπρεπε να είναι στις θέσεις τους, ζητούν άδεια για να φύγουν, για αναζήτηση τροφής Ο αυτοκράτορας ορίζει μια επιτροπή για τη δίκαιη διανομή των τροφίμων. Χρειάζεται όμως επειγόντως αποστολή βοήθειας.

Πέμπτη 3 Μαΐου
          Οι πολιορκημένοι τοποθετούν δυο μεγάλα κανόνια σε μια από τις πύλες προς τον Κεράτιο, έχοντας στόχο τα τουρκικά πλοία, οι βολές καταστρέφουν μερικές τουρκικές φουστες, γρήγορα όμως οι Οθωμανοί μετακινούνται, για να προστατευτούν.
          Ο σουλτάνος θα απαντήσει με βομβαρδισμό των πλοίων του φράγματος στην αλυσίδα του Κεράτιου. Αυτό θα γίνει με τα καινούρια κανόνια που θα κατασκευαστούν.  <<Μπορούσαν να εκσφενδονίζουν την πέτρα σε μεγάλο ύψος, ώστε όταν έπεφτε κάτω, να χτυπάει τα πλοία στο μέσον τους και να τα βυθίζει.>> Οι βολές τους διαγράφουν μια καμπύλη τροχιά πάνω από τη γενοβέζική συνοικία  και στοχεύουν τα πλοία στο φράγμα. Τα χριστιανικά πλοία καταφεύγουν κάτω από τη σκιά των τειχών στο Περαν, για να προστατευτούν.
        Οι Γενοβέζοι  ακούν τα κανόνια να σφυρίζουν πάνω από τα κεφάλια τους, ενώ μια βολή βυθίζει ένα ουδέτερο εμπορικό σκάφος τους. Στέλνουν αντιπροσωπεία στο Βεζίρη για να παραπονεθούν. <<Με αυτήν την επιθετική ενέργεια ξεπλήρωσαν οι Τούρκοι τη φιλία που τους είχαν δείξει οι άνθρωποι του Γαλατά>>, θα γράψει ειρωνικά ο Δούκας.
                                                         
                                                       Πολεμικό συμβούλιο

          Η παρουσία του εχθρικού στόλου στον Κεράτιο είχε προκαλέσει μεγάλη σύγχυση  και  είχε πυροδοτήσει τις ανοιχτές πλέον διαμάχες Βενετών και Γενοβέζων που αλληλοκατηγορούνταν για την αποτυχία της πυρπόλησης του τουρκικού στόλου. <<Οι δυνάμεις που υπερασπίζονται την Πόλη θάβονται μέσα στην διχόνοια>> γράφει ο Τούρκος ιστορικός της Άλωσης, Τουρσούν μπέης. Ο αυτοκράτορας αποφασίζει να παρέμβει: << Ο πόλεμος έξω από τις πύλες μας είναι αρκετός, για όνομα του Θεού, μην αρχίσετε τον πόλεμο μεταξύ σας>>.
          Κατά τη διάρκεια εκείνων των ημερών γίνονται,  μέσω των Γενοβέζων, προσπάθειες διαπραγμάτευσης με τους Τούρκους. Ο σουλτάνος όμως ήθελε την παράδοση της Πόλης άνευ όρων, και επέτρεπε μόνο στον Κωνσταντίνο να αποσυρθεί στο Μοριά.
         Συγκαλείται πολεμικό συμβούλιο. Κατά τη διάρκεια του γίνονται προτάσεις να εγκαταλειφθεί η άμυνα και ο ίδιος ο αυτοκράτορας να διαφύγει. Μέσα σε ιδιαίτερα δραματικούς τόνους, ο Κωνσταντίνος συγκινημένος και δακρυσμένος, αρνείται να εγκαταλείψει την Πόλη και το λαό του, δηλώνοντας την απόφασή του για μάχη μέχρις εσχάτων.
                Με δική του πρόταση στέλνεται ένα βενετικό πλοίο με τουρκική σημαία για να ξεγελάσει τους Τούρκους και να μποθέσει να περάσει τον κλοιό, με αποστολή να αναζητήσει το  βενετσιάνικο στόλο που όλοι στην Βασιλεύουσα αδημονούν να δουν να καταφτάνει. Ένας στόλος που δε θα φτάσει ποτέ, θα τον εμποδίσουν οι κωλυσιεργίες, οι υπολογισμοί και οι διφορούμενες οδηγίες…
 
 
 
 
 
 

 

Κυριακή 26 Μαΐου 2013

Η νεώλκηση των καραβιών στον Κεράτιο

 
 
 
 
Σάββατο 21 Απριλίου
                 Μέσα στην Πόλη, μετά την επιτυχημένη άφιξη του Φλαντανελά, η διάθεση όλων ήταν καλή και η πίστη τους ότι θα σωθούν κι αυτή τη φορά ακόμα μεγαλύτερη. Τέσσερα καράβια προσπέρασαν τον τουρκικό κλοιό κι όλοι έκαναν τη λογική σκέψη ότι, αν ερχόταν  ικανοποιητική βοήθεια, η πολιορκία θα λυνόταν.
            Για τους Τούρκους και το Σουλτάνο ήταν η πρώτη δοκιμασία για τα νεύρα και τις αντοχές τους. Ο Μωάμεθ θέλοντας να αφήσει πίσω την ήττα, διατάζει νέο βομβαρδισμό, πιο αμείλικτο παρά ποτέ. Από τις βολές των κανονιών, ένας μεγάλος πύργος στην κοιλάδα του Λύκου καταρρέει μαζί με ένα μεγάλο μέρος του εξωτερικού τείχους.  Οι αμυνόμενοι σπεύδουν να καλύψουν το κενό με δοκάρια, χώμα και χαλάσματα. Αυτό το φράγμα συνέχισε να είναι αποτελεσματικό, απορροφώντας την ορμή των γιγαντιαίων πέτρινων βλημάτων. Αν οι Τούρκοι έκαναν γενική επίθεση εκείνη τη μέρα, πιθανόν να κατόρθωναν να εισβάλλουν. Δεν το έπραξαν… Ο Μωάμεθ ήταν απασχολημένος  με το στόλο του και τον Κεράτιο.

Κυριακή 22 Απριλίου 1453
                 Για τον επίμονο  αλλά και ανήσυχο τώρα πια Μωάμεθ, η αλυσίδα που έφραζε την είσοδο του Κεράτιου, αποτελούσε το πρόβλημα. Κλειστός καθώς ήταν, ο Κεράτιος αποτελούσε ένα ασφαλές αγκυροβόλιο για τους χριστιανούς και μια βάση για ναυτικές επιθέσεις. Επιπλέον οι Τούρκοι έπρεπε να κάνουν μια μεγάλη παράκαμψη για να περάσουν από τα Χερσαία τείχη στη ναυτική τους βάση στο Διπλοκιόνιον.
               Ο Γαλατάς με τους Γενοβέζους ήταν ένα δύσκολο αίνιγμα και για το Μωάμεθ και για τον Παλαιολόγο. Επίσημα είχαν κηρύξει ουδετερότητα, μυστικά συνέχιζαν τις εμπορικές τους δουλειές και με τους Βυζαντινούς αλλά και με το τουρκικό στρατόπεδο, πουλώντας διάφορες προμήθειες, κυρίως λάδι που ήταν απαραίτητο για τα κανόνια. Ο ίδιος ο σουλτάνος δεν ήθελε να ταράξει αυτήν την περίεργη ουδετερότητα με μια επίθεση εναντίον τους γιατί  υπήρχε πάντα ο κίνδυνος της αποστολής μεγάλης ιταλικής βοήθειας. Αυτή η διπλή στάση της γενοβέζικης κοινότητας ισορροπούσε σε ένα τεντωμένο σκοινί, με ανοιχτούς διαύλους πληροφοριών και προς τα δυο μέρη, όπως θα αποδειχτεί και παρακάτω.
               Ένας Ιταλός ναυτικός που βρισκόταν στην υπηρεσία των Τούρκων, πρότεινε στο σουλτάνο τη μεταφορά πλοίων από τη ξηρά, όπως  είχαν κάνει οι Βενετοί σε μια εκστρατεία τους στη Λομβαρδία. Η μεταφορά θα γινόταν πάνω σε πλατφόρμες στηριζόμενες σε τροχούς.
              Από τις πρώτες μέρες της πολιορκίας είχε αρχίσει η κατασκευή ενός δρόμου που ξεκινούσε από τις ακτές του Βοσπόρου, ανηφόριζε υπερκεράζοντας τα τείχη του Πέραν και κατέληγε στον Κεράτιο, στην κοιλάδα των Πηγών. Υπήρχαν άφθονες πρώτες ύλες και ανθρώπινο δυναμικό.  Εν όσω γίνονταν οι εργασίες, το τουρκικό κανόνι πίσω από το Πέραν έβαλε κατά του φράγματος στον Κεράτιο για να απασχολεί τα χριστιανικά καράβια, αλλά και για να δημιουργείται ένα σύννεφο καπνού που θα κρύβει τις δραστηριότητες των Τούρκων.

Ξημέρωμα Κυριακής
           Ξεκινά αυτή η αλλόκοτη νηοπομπή της ξηράς. Τα πλοία σύρονται από ζεύγη βοδιών. Σε κάθε πλοίο  είναι οι κωπηλάτες που έχουν τα κουπιά υψωμένα και τα πανιά ανοιγμένα, σαν να έπλεαν στη θάλασσα. Χιλιάδες άνθρωποι σαν μυρμήγκια δουλεύουν, μπερδεμένοι ήχοι από το σύρσιμο των πλοίων, τις βρισιές και τις διαταγές των καπετάνιων, τα τύμπανα που κροταλίζουν, σκίζουν τον αέρα και μεταφέρονται  μέσα στην Πόλη. Μέχρι το τέλος της μέρας, εβδομήντα καράβια, τριήρεις, διήρεις και οι λεγόμενες φούστες, τα μικρότερα δηλαδή πλοία, μπήκαν διαδοχικά στο νερό.  Ήταν πραγματικά μια γιγαντιαία επιχείρηση που εκπονήθηκε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Οι πολιορκημένοι  θα δοκιμάσουν την πιο μεγάλη έκπληξη. Οι Τούρκοι είναι μέσα στον Κεράτιο…
 
Δευτέρα 23 Απριλίου
         Τώρα οι Τούρκοι έχουν καράβια και έξω από την αλυσίδα  αλλά και μέσα από αυτή. Συγκαλείται έκτακτο πολεμικό συμβούλιο με συμμετοχή όλων, για την αντιμετώπιση της κρίσιμης κατάστασης. Προτείνεται, αφού γίνει συμφωνία με τους Γενοβέζους στο Πέραν, να γίνει μια κοινή επιθετική κίνηση και πυρπόληση των τουρκικών καραβιών. Η ιδέα εγκαταλείπεται με το σκεπτικό ότι οι Γενοβέζοι δεν θα εγκαταλείψουν την ουδετερότητα. Μερικοί πιο τολμηροί προτείνουν κατά μέτωπο επίθεση του στόλου. Γίνεται λόγος και για επιθετική κίνηση από τη στεριά στο σημείο που οι Οθωμανοί είχαν αράξει τα πλοία τους. Τελικά προκρίνεται η πρόταση ενός Ιταλού, του Τζάκομο Κόκο, να γίνει επιχείρηση πυρπόλησης, με κάλυψη από μεγάλα καράβια και τη συμμετοχή δυο μικρότερων, την οποία θα ηγηθεί ο ίδιος.
            Για μια τέτοια επιχείρηση απαιτούνταν άκρα μυστικότητα. Η επιχείρηση καθυστερεί και αποφασίζεται να γίνει τη νύχτα. Οι Γενοβέζοι το μαθαίνουν και εξοργίζονται για τον αποκλεισμό τους, ζητούν και τη δική τους συμμετοχή, Οι κόντρες και οι έχθρες με τους Βενετούς ξαναφουντώνουν. Περνά πολύτιμος χρόνος, κάτι που θα στοιχήσει την επιτυχή της κατάληξη.
 
 

Σάββατο 25 Μαΐου 2013

O Φλαντανελάς σπάει τον αποκλεισμό

 
 
 
12 Απριλίου
               Ο Τούρκος ναύαρχος Μπάλτογλου, ενισχυμένος με καράβια που κατέβηκαν από τη Μαύρη θάλασσα, επιχειρεί νέα επίθεση στο φράγμα του Κεράτιου. Γίνεται μια πραγματική ναυμαχία, με ανταλλαγές βλημάτων, αναμμένων πυρσών που ωστόσο δεν μπορούν να βλαψουν τις ψηλές χριστιανικές γαλέρες, ενώ τα βέλη και τα ακόντια των χριστιανών που εκτοξεύονταν από τα ψηλά καταστρώματα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικά. Τα χριστιανικά πλοία θα κυκλώσουν τον τούρκικο στόλο που για δεύτερη θα σημάνει υποχώρηση.
             Ο Μωάμεθ βλέπει την αποτυχία του, αλλά από τα λάθη βγάζει και χρήσιμα συμπεράσματα. Ένα κανόνι τοποθετείται σε υπερυψωμένο επίπεδο κοντά στο Πέραν και με τη δεύτερη βολή βυθίζει μια χριστιανική γαλέρα… Η πολιορκία μόλις έχει αρχίσει…
Τετάρτη 18 Απριλίου
             Δυο ώρες μετά τη Δύση ο Μωάμεθ διατάζει γενική επίθεση εναντίον του Μεσοτειχίου, το σημείο εκείνο που είχε στοχεύσει ως το πιο αδύνατο. Είχαν προηγηθεί ισχυρές βολές από τη μπομπάρδα του Ουρβανού που είχαν προκαλέσει ρήγματα στην πύλη του Αγίου Ρωμανού. Βαριά οπλισμένοι στρατιώτες, κρατώντας δαυλούς και χτυπώντας δαιμονισμένα τα τύμπανά τους, προσπαθούν να περάσουν την παραγεμισμένη τάφρο και ορμούν προς το φράχτη που είχαν σηκώσει οι υπερασπιστές.
            << Δεν μπορώ να περιγράψω τις κραυγές με τις οποίες έφταναν στα τείχη>> θυμάται αργότερα ο αυτόπτης μάρτυρας Μπάρμπορο με ρίγος. Βάζουν φωτιά και εξοπλισμένοι όπως είναι με γάντζους και σκάλες αλλά και καλυπτόμενοι από πολιορκητικούς κριούς, επιχειρούν να ανέβουν σε μέρη του τείχους που είναι ακόμη όρθια. Η σύγκρουση μέσα στη νύχτα είναι άγρια και αμφίρροπη. Καθώς τσάκιζαν και πετσόκοβαν ο ένας τον άλλον, το πλεονέκτημα το  είχαν οι αμυνόμενοι που φορούσαν γερές πανοπλίες και διοικούνταν σθεναρά από τον Ιουστινιάνη. Σταδιακά η ορμη των Τούρκων εξασθένησε. Ο αγώνας διήρκησε τέσσερις ώρες. Στην επιθεώρηση που έκανε ο Κων/νος βρήκε την  τάφρο και τις όχθες της στρωμένη με κατακρεουργημένα πτώματα. Ο  βενετός Μπάρμπορο γράφει ότι οι <<οι Τούρκοι έχασαν περίπου 200 άνδρες. Ούτε ένας χριστιανός δεν είχε σκοτωθεί>>.
              Έχουν περάσει πάνω από 10 ημέρες από τότε που ξεκίνησε η πολιορκία. Το ηθικό όλων μέσα στην Πόλη αναπτερώνεται. Τα τείχη επιδιορθώνονται, ενώ αν έρθει και βοήθεια, τότε μπορούν να ελπίζουν…

                  Παρασκευή 20 Απριλίου ----- Ο Φλαντανελάς σπάει τον αποκλεισμό

                Το πρωινό εκείνο, οι φρουροί στα θαλάσσια τειχιά της Πόλης αντικρίζουν στον ορίζοντα τα κατάρτια τεσσάρων πλοίων. Είναι οι τρεις γενοβέζικες γαλέρες που μεταφέρουν όπλα και προμήθειες και ένα αυτοκρατορικό μεταγωγικό γεμάτο με σιτάρι, που είχε ναυλωθεί στη Σικελία υπό τη διεύθυνση του έμπειρου καπετάνιου Φλαντανελά. Είχαν περάσει εύκολα τα αφύλακτα Δαρδανέλια και τώρα έπλεαν στην Προποντίδα σε ορατή απόσταση από τον τουρκικό στόλο που τίθεται σε πολεμική ετοιμότητα. Τα τουρκικά καράβια εξοπλισμένα με κανόνια, κάτω από τυμπανοκρουσίες και ζητωκραυγές, εφορμούν για να αιχμαλωτίσουν τα χριστιανικά.
            Τέσσερις ευρωπαϊκές μεγάλες γαλέρες αρχίζουν να καταδιώκονται από τον τουρκικό στόλο. Ωστόσο το αποτέλεσμα των ναυτικών αναμετρήσεων εξαρτιόταν λιγότερο από τους αριθμούς και περισσότερο από την πείρα, την αποφασιστικότητα  και τις τυχαίες πορείες ανέμων κα ρευμάτων. Οι τακτικές μάχης στη θάλασσα δε διέφεραν πολύ από αυτές της ξηράς. Οι γαλέρες ήταν γεμάτες πολεμιστές, που μετά από μια αρχική βολή επιχειρούσαν να εισβάλλουν στο αντίπαλο πλοίο  με σκληρές μάχες σώμα με σώμα.
             Νωρίς το απόγευμα τα χριστιανικά πλοία προσεγγίζουν την νοτιοανατολική ακτή της Πόλης. Ο Μπάλτογλου τους κάνει σήμα να σταματήσουν. Η θάλασσα είναι φουρτουνιασμένη και ο άνεμος φυσά αντίθετα με το ρεύμα του Βοσπόρου. Τα χριστιανικά πλοία είναι ψηλότερα και καλά εξοπλισμένα. Από τα ψηλά καταστρώματά τους και τις γέφυρες οι ναύτες ρίχνουν βέλη, πέτρες, ακόντια, ενώ οι Τούρκοι κάνουν προσπάθειες να τα πλησιάσουν. Όταν οι πλώρες τους βρίσκονται κάτω από το πλοίο του Φλαντανελά, οι ναύτες του ρίχνουν υγρό πυρ μέσα από χάλκινα αγγεία, σκοτώνοντας πολλούς Τούρκους. Δυο τουρκικά πλοία τυλίγονται στις φλόγες και βυθίζονται. Τα  κουπιά των τουρκικών πλοίων μπλέκονται μεταξύ τους και πολλά σπάνε από τα βλήματα που πέφτουν από ψηλά. Η απώλεια όμως ενός πλοίου γρήγορα αναπληρώνεται από ένα άλλο.
          Ο ίδιος ο σουλτάνος από την ακτή, καβάλα στο άλογό του, παρακολουθεί την καταδίωξη των χριστιανικών πλοίων από το Μπάλτογλου. Σκαρφαλωμένοι πάνω στα τείχη, οι πολιορκημένοι παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα την κρίσιμη καταδίωξη.
            Κι ενώ τα τα χριστιανικά πλοία είναι έτοιμα να πάρουν την στροφή ακριβώς στην άκρη της ακρόπολης, ο άνεμος κοπάζει και τα πανιά πλαταγιάζουν νωχελικά. Το ρεύμα της θάλασσας τα σπρώχνει προς τα τουρκικά. Για τους Τούρκους και το Μπάλτογου είναι τώρα εύκολο να συλλάβουν τη λεία τους. Τα τουρκικά πλοία πλησιάζουν και σαρώνουν με βλήματα τα ευρωπαϊκά, όμως οι ναύτες με βαρέλια  γεμάτα νερό κατορθώνουν και σβήνουν τις φλογες.
              Ο Μπάλτογλου πλησιάζει την αυτοκρατορική γαλέρα και διατάζει επίθεση. Το ένα κύμα των ανδρών του μετά το άλλο προσπαθεί να επιβιβαστεί  σε αυτή, για να απωθηθεί από το Φλαντανελά και το πλήρωμά του. Οι Γενοβέζοι κυβερνήτες των τριών πλοίων  φέρνουν κοντά τα πλοία τους  που ενώνονται, σαν ένα κάστρο που δίνει τον <<υπέρ πάντων αγών>>. Ο Μωάμεθ παρακολουθεί από την ακτή και από την αγωνία του είναι έτοιμος να μπει με το άλογό του στη θάλασσα...
             Λίγο πριν πέσει η νύχτα, κι ενώ τα χριστιανικά καράβια είναι παγιδευμένα, άνεμος σηκώνεται  και πάλι από το βορά. Τα μεγάλα τετράγωνα πανιά φουσκώνουν και οι χριστιανικές γαλέρες αρχίζουν να κινούνται, σπάζουν το τείχος των μικρότερων τουρκικών, ορμούν στην είσοδο του Κεράτιου και με την κάλυψη τριών βενετικών πλοίων εισέρχονται στο ασφαλές καταφύγιο του Κεράτιου. Είναι πια νύχτα, όλα έχουν κριθεί, οι Τούρκοι ηττημένοι αποσύρονται.
           Ο αντίκτυπος της ναυμαχίας είναι ψυχολογικός για το πεσμένο ηθικό των πολιορκημένων που θα αναπτερωθεί αλλά και ουσιαστικός, καθώς η πόλη αποκτά πρόσθετο ανθρώπινο δυναμικό αλλά και πολύτιμες προμήθειες. Για τους Τούρκους, η ήττα ήταν ταπεινωτική γιατί αποδεικνύεται η κατωτερότητα τους στη θάλασσα. Ο Μπάλτογλου θα καθαιρεθεί και θα ατιμαστεί, ενώ μετά βίας θα γλυτώσει το κεφάλι του. Ο Μωάμεθ <<ήταν βαθιά πληγωμένος, έφυγε σιωπηλός, χτυπώντας δυνατά το άλογό του με το καμουτσίκι>>. Θα ψάξει να βρει άλλες λύσεις…

Παρασκευή 24 Μαΐου 2013

Η πρώτη εβδομάδα της πολιορκίας

 
 
 
Παρασκευή 6 Απριλίου1453
             Η πολιορκία ξεκινά με τις πρώτες εχθροπραξίες  και ισχυρό κανονιοβολισμό των τειχών. Ένα τμήμα των τειχών κοντά στη Χαρσία πύλη παθαίνει ισχυρές ζημιές. Όταν πέφτει η νύχτα, όπως θα γίνεται πάντα από δω και πέρα, οι πολιορκημένοι με πέτρες,ξύλα και δέρματα θα προσπαθούν να αποκαθιστούν τις ζημιές. Ο σουλτάνος περιμένει να τοποθετηθούν όλα τα κανόνια του σε θέση μάχης, ειδικοί σκαπανείς αρχίζουν ανασκαφές για να υπονομεύσουν τα θεμέλια του κάστρου, αλλά και να γεμίσουν την τάφρο με διάφορα υλικά, για να γίνει εύκολη η προσπέλασή της.  Ο Ιουστινιανός επιχειρεί εξόδους και στήνει ενέδρες για να αντιμετωπίσει τις κινήσεις των εχθρών. Ο πόλεμος γύρω από την τάφρο θα είναι σκληρός και κρίσιμος, προοδευτικά όμως οι υπερασπιστές θα σταματήσουν τις εξόδους, καθώς η παραμικρή απώλεια, έστω κι ενός μαχητή, ήταν σημαντική, σε αντίθεση με τους Τούρκους που είχαν πολλές δυνάμεις.

Σάββατο 7 Απριλίου 1453
            Οι προσπάθειες των Τούρκων να γεμίσουν την τάφρο, ώστε να μπορέσουν γρήγορα να την περάσουν, μόλις προκληθούν μεγάλα ρήγματα σε κάποιο σημείο του τείχους, συνεχίζονται. Τα  λαγούμια που ανοίγονται από Τούρκους μηχανικούς, αντιμετωπίζονται με την διάνοιξη άλλων λαγουμιών  από τους αμυνόμενους, που με τις οδηγίες του ειδικού μηχανικού Ιωάννη Γκραντ εντοπίζουν τα τουρκικά, ρίχνουν υγρό πυρ κατακαίοντας ζωντανούς τους εισβολείς.

Δευτέρα 9 Απριλίου
            Στο μέτωπο της θάλασσας, που ο σουλτάνος έδινε ιδιαίτερη σημασία, τρεις ήταν οι στόχοι του: να αποκλείσει την Πόλη, να προσπαθήσει να εισβάλλει στον φυλασσόμενο με την αλυσίδα Κεράτιο και να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε στόλο ανεφοδιασμού επιχειρούσε να ανέβει το Μαρμαρά. Ο επικεφαλής του τουρκικού στόλου ναύαρχος Μπαλτόγλου, κάνει την πρώτη επίθεση εναντίον του φράγματος στον Κεράτιο, επιχειρώντας να διασπάσει την αλυσίδα. Η προσπάθεια είναι ανεπιτυχής και αποσύρεται περιμένοντας ενισχύσεις.

Τρίτη 10 Απριλίου
           Ο Μωάμεθ διατάζει να γίνουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε δυο μικρά φρούρια που βρίσκονταν έξω από τα τείχη, στα Θεραπειά, σε ένα λόφο πάνω από το Βόσπορο και σε ένα  άλλο, στο χωριό του Στουδίου, κοντά στην ακτή της Προποντίδας. Και τα δυο καταλαμβάνονται και όσοι συλλαμβάνονται σκοτώνονται με ανασκολοπισμό,σε ορατή απόσταση από τα Τείχη, με τους πολιορκημένους να βλέπουν το φριχτό μαρτύριο. Ο Μπαλτόγλου καταλαμβάνει τα Πριγκιπόνησα. Είναι φανερό ότι ο σουλτάνος θέλει να παρουσιάσει επιτυχίες, για να ενισχύσει τη ψυχολογία του στρατού του.

 Τετάρτη 11 Απριλίου
               ‘Ολη τη μέρα οι Τούρκοι ασχολούνται με τη διάταξη και το στήσιμο των κανονιών σε όλο των μήκος των Χερσαίων τειχών,  και ιδιαίτερα στα ευάλωτα σημεία, στο μονό τείχος των Βλαχερνών που δεν προστατευόταν ούτε από τάφρο ούτε από εξωτερικό τείχος, στην ορθή γωνία που συναντιούνται το μονό με το Θεοδοσιανό τείχος, σε ζωτικά σημεία κατά μήκος της κοιλάδας του Λύκου, ενώ το υπερόπλο του  Ουρβανού τοποθετείται κοντά στη σκηνή του σουλτάνου, απέναντι από την πύλη του Αγίου Ρωμανού. Η εγκατάσταση και η προετοιμασία των 70 κανονιών του Μωάμεθ ήταν μια κοπιαστική διαδικασία, με τους Οθωμανούς όμως να αρχίζουν να αποκτούν την τεχνογνωσία τους.
 
Πέμπτη 12 Απριλίου 1453
                                                Τα κανόνια αρχίζουν να βροντούν…
                    Όταν οι τεράστιες κανονιές χτυπούσαν τα τείχη σε κατάλληλα σημεία, τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά. << Μερικές φορές γκρέμιζε όλο το τμήμα, και άλλες φορές το μισό, μερικές φορές ένα μεγάλο ή μικρό τμήμα ενός πύργου ή προμαχώνα. Και δεν υπήρχε μέρος του τείχους αρκετά γερό, για να αντέξει ή να αντισταθεί σε τέτοια ορμή και τέτοιο χτύπημα της πέτρινης μπάλας του κανονιού>>. Το τείχος  που έστεκε απόρθητο για μια χιλιετία άρχισε να καταρρέει. Τα βλήματα των κανονιών εκσενδονίζονταν με δύναμη και μερικές φορές περνούσαν πάνω από τα τείχη και έπεφταν μέσα στην πόλη, πάνω σε σπίτια ή εκκλησιές.
             Οι θόρυβοι από τις εκρήξεις, οι εικόνες με γκρεμισμένα μέρη του τείχους, είχαν άσχημη ψυχολογική επίδραση στους πολιορκημένους που για πρώτη φορά βίωναν μια τέτοια εμπειρία. Ωστόσο το θάρρος, η αντίσταση και η εφευρετικότητα ήταν κι αυτή ισχυρή. Με ένα μείγμα σκόνης από κιμωλία και τούβλα δημιουργούσαν ένα σκληρυντικό επικάλυμμα για την εξωτερική επιφάνεια του τείχους. Για να μειώσουν την ταχύτητα της πρόσκρουσης, κρεμούσαν κομμάτια από δέρμα και μπάλες από μαλλί, τα αποτελέσματα όμως ήταν περιορισμένα. Μια άλλη άσχημη εξέλιξη ήταν ότι τα  τείχη και οι πύργοι ήταν ακατάλληλα μέρη για τη χρήση έστω και των μικρών κανονιών που είχαν στη διάθεση τους οι Βυζαντινοί.  Από τις δονήσεις που προκαλούνταν, τα τείχη  ταρακουνιούνταν και πάθαιναν μεγαλύτερη ζημία από αυτή που έκαναν οι ίδιοι οι εχθροί. Η τεχνολογία, έστω και σε αυτό το πρώιμο στάδιό της, είχε ξεπεράσει το Θεοδοσιανό τείχος που ήταν κατασκευασμένο για να αντέχει σε άλλου είδους πολιορκία.
           Βέβαια και οι Τούρκοι είχαν προβλήματα από τη χρήση των κανονιών. Ήταν βαριά δύσχρηστα,  και γλιστρούσαν στο λασπωμένο έδαφος από τις καταρρακτώδεις βροχές του Απριλίου. Μπορούσαν να ρίχνουν μέχρι εφτά φορές την ημέρα.  Δεν έλειπαν τα ατυχήματα και οι θάνατοι των χειριστών τους. Ωστόσο μέσα σε μια εβδομάδα το εξωτερικό τείχος στην κοιλάδα του λύκου είχε καταστραφεί σε πολλά σημεία. Κάθε βράδυ, συνεργεία από άνδρες και γυναίκες έκαναν επισκευές,ενώ σηκώθηκε  και ένας πρόχειρος φράχτης από ξύλα και βαρέλια γεμισμένα με χώμα, για να παρέχει προστασία στους αμυνόμενους.

Πέμπτη 23 Μαΐου 2013

Παρασκευή 6 Απριλίου 1453 -- Σε θέση μάχης...

 
 
 
                  H 1η του Απρίλη του 1453 ήταν Κυριακή του Πάσχα. Τίποτα δε θύμιζε τη λαμπρή γιορτή της Ορθοδοξίας, αντίθετα η θλίψη και η προσευχή της Μεγάλης Παρασκευής συνεχίζονταν στους δρόμους και στις εκκλησιές της Πόλης. Την επόμενη φάνηκαν τα πρώτα τουρκικά αποσπάσματα, έως τις 5 του Απρίλη η τουρκική στρατιά είχε πάρει θέση έξω από τα τείχη.                 
             Άρχισαν οι σκαπανείς να αποψιλώνουν τα δέντρα και τα χόρτα, για να δημιουργηθεί ένα καθαρό πεδίο πυρός για τους στρατιώτες. Έσκαψαν ένα χαντάκι κατά μήκους του χερσαίου τείχους περίπου στα 250 μέτρα από αυτό, και ύψωσαν μπροστά του ανάχωμα για την προστασία των κανονιών. Οι εργασίες για το στήσιμο των στρατοπέδων, των σκηνών, την τοποθέτηση των κανονιών γίνονταν με υποδειγματική τάξη. Οι υπερασπιστές της Πόλης παρακολουθούσαν από τα τειχιά της Πόλης, έβλεπαν τις φωτιές τη νύχτα, άκουγαν το κάλεσμα για προσευχή αλλά και το ακόνισμα των σπαθιών, το χλιμίντρισμα των αλόγων και το σύρσιμο των κανονιών.
           Μέσα στην Πόλη ο Κωνσταντίνος ανησυχούσε για την αρνητική επίδραση που είχαν αυτές οι εικόνες σε συνδυασμό και με την βοήθεια που όλοι περίμεναν, αλλά που δεν ερχόταν. Oι εργασίες για την συγκέντρωση εφοδίων, τροφίμων και νερού είχαν ήδη ολοκληρωθεί. Γνώριζε πολύ καλά ότι το κεντρικό τμήμα του τείχους, το λεγόμενο Μεσοτέιχιο, που βρισκόταν μεταξύ δύο στρατηγικών πυλών, του Αγίου Ρωμανού και της Χαρσίας Πύλης, θα ήταν αυτό που θα δεχόταν τις ισχυρότερες επιθέσεις. Μεταξύ των δύο αυτών πυλών, το έδαφος κατηφόριζε περίπου 30 μέτρα προς την κοιλάδα του Λύκου, με ένα μικρό ρέμα που περνούσε κάτω από το τείχος και έμπαινε μέσα στην Πόλη.
           Το δεύτερο αδύνατο σημείο ήταν στη συνοικία των Βλαχερνών, που προεξείχε από την κύρια γραμμή και είχε περιτειχιστεί με ένα μονό τείχος. Στο χαμηλότερο άκρο του περιβαλλόταν από ένα χαντάκι, ακριβώς στη γωνία που τα τείχη έφταναν στον Κεράτιο, μέχρι την αρχή της απότομης πλαγιάς στην οποία ανέβαινε το τείχος, μέχρι να κάνει στροφή σε ορθή γωνία για να συναντήσει το κύριο τείχος. Εδώ υπήρχαν δυο πύλες (Καλιγαρίας και των Βλαχερνών) και μια μικρή η Κερκόπορτα, που είχε σφραγιστεί.
          Τα επτά χμ. περίπου του χερσαίου τείχους έπρεπε να επανδρωθούν από τις λιγοστές αμυντικές δυνάμεις  και στο εσωτείχιο και στο εξωτείχιο. Κωνσταντίνος και Ιουστινιανός από κοινού αποφάσισαν να κάνουν άμυνα στο εξωτερικό τείχος με τον αυτοκράτορα μάλιστα να αποφασίζει να σφραγιστούν οι πύλες του εσωτερικού τείχους. Από το εσωτερικό τείχος αξιοποιήθηκαν οι ψηλοί πύργοι, στους οποίους τοποθετήθηκαν τα λίγα μικρά πυροβόλα, οι κραδασμοί όμως από τις εκπυρσοκροτήσεις προκαλούσαν προβλήματα στη στατικότητα των τειχών. Ο Κωνσταντίνος αποφάσισε να καταλάβει με τα καλύτερα στρατεύματα  του, περίπου 2.000 στρατιώτες, το Μεσοτέιχιο στην κοιλάδα το Λύκου, απέναντι ακριβώς από το στρατηγείο του Μωάμεθ. Ο Ιουστινιάνης, αρχικά τοποθετήθηκε  στη Χαρσία Πύλη, αλλά μετακινήθηκε με τους Γενοβέζους του στο κεντρικό τμήμα, με τον Κωνσταντίνο να διατρέχει  όλη τη γραμμή των τειχών, ενισχύοντας και ενθαρρύνοντας τους υπερασπιστές. Τα τείχη διαχωρίστηκαν σε τομείς ευθύνης υπό τη διοίκηση των πιο επιφανών στρατιωτικών. Το ευάλωτο τμήμα του μονού τείχους που περιέβαλλε το παλάτι των Βλαχερνών, το είχαν αναλάβει κυρίως Βενετοί. Η Καλιγαρία πύλη φυλασσόταν από τον Ιωάννη το Γερμανό, ικανό μηχανικό ο οποίος στην πορεία θα αποδεικνυόταν πολύ χρήσιμος. Δυο στρατιωτικά τμήματα σταθμευμένα σε επίκαιρα σημεία πίσω από τα τείχη, βρισκόταν σε ετοιμότητα για να επέμβουν, όπου θα παρουσιαζόταν ανάγκη.
          Οι δυνάμεις του Κωνσταντίνου ήταν πράγματι πολυεθνικές,  με θρησκευτικές αλλά και εμπορικές διαφορές. Για να αποφύγει ο αυτοκράτορας τις τριβές Βενετών και Γενοβέζων , Ορθοδόξων και Καθολικών, Ελλήνων και Ιταλών, προσπάθησε και πέτυχε να αναμίξει τους στρατιώτες. Τα θαλάσσια τείχη όπου ο κίνδυνος δεν ήταν μεγάλος,λόγω της αλυσίδας και των θαλάσσιων ρευμάτων ήταν επανδρωμένα πιο αραιά. Το φράγμα στην αλυσίδα φυλασσόταν από 10 πλοία με επικεφαλής ένα Γενοβέζο, για να μπορεί να συνεννοείται με τους συμπατριώτες του, μια και η αλυσίδα ήταν προσαρμοσμένη κατά το ένα άκρο στα τείχη τους στο Πέραν.
           Ο αυτοκράτορας, για να ενισχύσει το ηθικό του στρατού του, αποφάσισε να κάνει μια μικρή επίδειξη δύναμης. Οι Βενετοί και οι άλλοι ευρωπαίοι παρέλασαν με τις χαρακτηριστικές πανοπλίες και τα λάβαρά τους, ενώ οι γαλέρες τέθηκαν επί ποδός πολέμου. Η κίνηση αυτή είχε στόχο να δηλώσει την παρουσία των Λατίνων στην Πόλη. Ο ίδιος, καβάλα στο άλογο του, όργωνε κυριολεκτικά τα τείχη από το ένα άκρο στο άλλο, επιβλέποντας και εμψυχώνοντας τους υπερασπιστές, ενώ είχε δώσει εντολή ομάδες ιερέων να είναι κοντά στα τείχη, να ψάλλουν και να εξομολογούν τους στρατιώτες, να λιτανεύουν τις ιερές εικόνες, όπως επίσης και μέσα στην πόλη από κάθε εκκλησιά ακούγονταν ψαλμωδίες και ύμνοι.
          Το πρωινό της 6ης Απριλίου οι Τούρκοι ήταν στις θέσεις τους. Σύμφωνα με τις παραδόσεις τους, ο Μωάμεθ έστειλε ένα απόσπασμα ιππικού για μια τελευταία διαπραγμάτευση, που καλούσε τους πολιορκημένους να παραδοθούν, όπως απαιτούσε ο νόμος του Κορανίου. Ένα ίδιο μήνυμα είχαν για πρώτη φορά αντικρίσει οι Βυζαντινοί το 674, πάλι από μουσουλμάνους… Η απάντηση ήταν πάντα η ίδια: αρνητική.
             Ο σουλτάνος είχε αποσπάσει ένα τμήμα του στρατού του υπό το Ζαγανό πασά, στην βόρεια ακτή του Κεράτιου για να απομονώσει το Πέραν και να ελέγχει τις κινήσεις των Γενοβέζων. Από τον Κεράτιο μέχρι τη Χαρσία Πύλη, τοποθετήθηκαν ευρωπαϊκά τμήματα (που περιλάμβαναν και αρκετούς χριστιανούς) υπό τον Καρατζά πασά, που είχε στη διάθεσή του και κανόνια για να βάλει εναντίον του μονού τείχους, και ιδιαίτερα του ευάλωτου σημείου που το τείχος ενώνεται με το Θεοδοσιανό τείχος. Από την κοιλάδα του Λύκου μέχρι την Προποντίδα ήταν τοποθετημένα τα τακτικά στρατεύματα της Ανατολίας, με το σουλτάνο να στρατοπεδεύει στη κοιλάδα του Λύκου απέναντι από το Μεσοτείχιο. Διπλά του  ήταν οι Γενίτσαροι και άλλα επίλεκτα τμήματα, μαζί με τα καλύτερα κανόνια και τη μεγάλη μπομπάρδα του Ουρβανού. Οι άτακτοι Βασιβουζούκοι, ένα συνονθύλευμα από τυχοδιώκτες από όλη την Ανατολή, ήταν διασκορπισμένοι παντού, έτοιμοι να ριχτούν, όποτε τους ζητηθεί.
             Tα τουρκικά καράβια είχαν πάρει εντολή να περιπολούν την Προποντίδα, για να μη φτάσουν καθόλου προμήθειες στην πόλη από τη θάλασσα. Κύρια αποστολή τους ήταν να ανοίξουν δρόμο διαμέσου του φράγματος που έκλεινε τον Κεράτιο, κάτι όμως που θα αποδειχτεί ανέφικτο.
              Το λόγο πλέον είχαν τα όπλα ή μάλλον τα κανόνια…

Τρίτη 21 Μαΐου 2013

Οι τελευταίες προετοιμασίες

 
 
 
 
<< Όταν προχωρούσε, η ατμόσφαιρα έμοιαζε με δάσος από τα κοντάρια, όταν σταματούσε το χώμα δε φαινόταν από τις πολλές σκηνές>>.
      Ο ιστορικός του Μωάμεθ, Τουρσούν μπέης, για τον οθωμανικό στρατό.
              Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μωάμεθ έστειλε αγγελιοφόρους σε όλες τις επαρχίες ζητώντας από όλους να συμμετάσχουν στην εκστρατεία. Το κάλεσμα βρήκε ενθουσιώδη ανταπόκριση σε όλα τα μήκη και πλάτη του μουσουλμανικού κόσμου. Όλοι διεγείρονταν στη σκέψη του πλιάτσικου, της προσωπικής προόδου, του ιερού πολέμου, ζητήματα που ήταν αλληλένδετα στο Κοράνιο. Ολόκληρη η Ανατολία φλεγόταν από ενθουσιασμό.
              Η συγκέντρωση των στρατευμάτων γινόταν στην Αδριανούπολη. Κατά τις πιο αξιόπιστες πηγές, στη Θράκη είχαν συγκεντρωθεί περί τις 80-100.000 στρατιώτες, εκτός από τους ατάκτους, τους Βασιβουζούκους και τους μη μάχιμους που συνόδευαν το στρατό. Το ικανότερο στρατιωτικό σώμα αποτελούσαν οι γενίτσαροι, περίπου 12.000 επίλεκτοι, εξισλαμισμένοι με χριστιανική καταγωγή, οι πιο άρτια εκπαιδευμένοι και φανατισμένοι. Συμμετείχαν ακόμα αρκετοί χριστιανοί υποτελείς του Σουλτάνου από τα Βαλκάνια. Για πρώτη φορά οι Τούρκοι συγκρότησαν έναν αξιόλογο στόλο από 150 καράβια, πολεμικά και βοηθητικά, διαφόρων τύπων και μεγεθών. Ο Μωάμεθ είχε κατανοήσει ότι αν δεν αποκτήσει πλεονέκτημα στη θάλασσα δεν θα πετύχει το στόχο του. Στις προηγούμενες πολιορκίες οι Βυζαντινοί είχαν τη δυνατότητα να ανεφοδιάζονται από τη θάλασσα, ενώ ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν ικανό στόλο, για αυτό και τα πληρώματα στα νέα τους καράβια ήταν σκλάβοι και μισθοφόροι.
             Το μέγεθος, η οργάνωση και ο εξοπλισμός του στρατού ήταν εντυπωσιακός. Εκείνο όμως που ξεχώριζε,γιατί ήταν κάτι σχετικά καινούριο ήταν τα κανόνια. Για πρώτη φορά οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν πυροβόλα στην πολιορκία του 1422, ήταν όμως ακόμα δύσχρηστα και αναποτελεσματικά. Το 1446 όταν  ο Μουράτ έβαλλε κατά του τείχους του Ισθμού (Εξαμίλιον) με μακρύκαννα κανόνια, το γκρέμισε μέσα σε έξι μέρες. Ο δεσπότης τότε του Μυστρά Κωνσταντίνος θα καταλάβαινε την υπεροχή του νέου όπλου. Οι Οθωμανοι είχαν αφομοιώσει την τεχνογνωσία των κανονιών και είχαν δημιουργήσει ένα δίκτυο από μηχανικούς τεχνίτες και εργάτες, ειδικευμένους στην κατασκευή και στη χρήση των πυροβόλων.
           Το κανόνι ήταν πραγματικά το καινούριο εκείνο όπλο που θα διαφοροποιούσε τη μέχρι τότε μορφή των πολιορκιών, δίνοντας ένα σαφές πλεονέκτημα στον επιτιθέμενο.  Οι βυζαντινοί μέσα στην Πόλη διέθεταν κάποια μικρά κανόνια και όπλα, που έφτασαν με τη συνδρομή και των Βενετών. Κάποια στιγμή πριν το 1452, ήρθε στην Πολη ένας Ούγγρος μηχανικός ονόματι Ουρβανός και προσφέρθηκε, έναντι υψηλής αμοιβής, να κατασευάσει μεγάλα μονοκόμματα μπρούτζινα κανόνια. Ο Κωνσταντίνος ενδιαφέρθηκε για τον άνθρωπο αυτόν, όμως η χρηματοδότηση της κατασκευής των νέων όπλων, ήταν πανω από τις δυνάμεις του κράτους. Ο Ουρβανός πήγε στην αντίπαλη πλευρά για να πουλήσει την τέχνη του. Ο Μωαάμεθ τον υποδέχτηκε και του ανέθεσε την κατασκευή μεγάλων κανονιών, ικανών να πετούν μεγάλα βληματα για να καταστρέψουν τα τείχη της Πόλης. Τα πρώτα κανόνια που κατασκεύασε ήταν αυτά που βύθισαν τα βενετικά πλοία στο Ρούμελι-Χισάρ.
             Το χειμώνα του 1452 ο Ουρβανός  ξεκίνησε να φτιάχνει το μεγαλύτερο ίσως κανόνι που κατασκευάστηκε ποτέ. Τα μήκος του σωλήνα του ήταν εννιά μέτρα και τα βλήματα που μπορούσε να πετάξει ήταν 600 κιλών. Τρεις ώρες απαιτούσε η διαδικασία γεμίσματος, ενώ μπορούσε να βάλλει πέντε φορές τη μέρα. Για τη μεταφορά του εκπονήθηκε ολόκληρο σχέδιο, το μετέφεραν πάνω σε κάρο που το έσερναν δεκαπέντε ζευγάρια βοδιών, συνοδεία 700 ανδρών.
           Στις 5 Απριλίου του 1453,ο τεράστιος αυτός στρατός, με τον ίδιο το Σούλτανο επικεφαλής, βρισκόταν έξω από τα τειχιά της Πόλης.

                                                             Οι προετοιμασίες στην Πόλη

           Στην Πόλη τα νέα έφταναν ταχύτατα, αλλά και οι ίδιοι οι Βυζαντινοί μπορούσαν να δουν τα τουρκικά καράβια στο Βόσπορο και να ακούσουν το μούγκρισμα των κανονιών. Ένας σεισμός, μια ισχυρή νεροποντή ερμηνεύτηκαν ως σημάδια του Θεού. Όλοι όμως μπροστά στο κίνδυνο άρχισαν να προετοιμάζονται και να οργανώνουν την άμυνα της Πόλης.
            Ο Κωνσταντίνος διέταξε να γίνει καταμέτρηση και συγκέντρωση ετοιμοπόλεμων ανδρών και όπλων. Τα αποτελέσματα ήταν αποθαρρυντικά. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Φραντζή, που είχε αναλάβει αυτή την ευθύνη, στην Πόλη υπήρχαν 4.773 μάχιμοι Έλληνες, που μαζί με τους 3.000 περίπου ξένους που ήρθαν για να βοηθήσουν  ανέβαζαν τη συνολική δύναμη σε 8.000 άνδρες για την άμυνα ενός τείχους που είχε περίμετρο 20 χμ. Από τους Έλληνες, οι περισσότεροι δεν  είχαν πολεμική εμπειρία και διέθεταν ελλιπή εξοπλισμό. Η συγκέντρωση και η καταμέτρηση έγινε, αλλά τα στοιχεία, με εντολή του Κωνσταντίνου, κρατήθηκαν μυστικά. Αν δεν ερχόταν ικανοποιητική βοήθεια, η μάχη θα ήταν ουσιαστικά ανάμεσα στους λίγους και τους πολλούς.
        Καμία πολη στον κόσμο δεν όφειλε τόσα πολλά στην τοποθεσία της όσα η Κωνσταντινούπολη.  Από τα 20χμ. της περιμέτρου της, τα 14 συνόρευαν με τη θάλασα. Όλο το βάρος θα έπεφτε στα τείχη που ήταν διπλά και προστατεύονταν στο μεγαλύτερο τους μέρος από τάφρο. Στη χιλιόχρονη ιστορία της Πόλης, είχαν δεχτεί 17 επιθέσεις από εχθρούς και δαίμονες. Για χίλια και πάνω  χρόνια όσοι  αποπειράθηκαν να τα ανέβουν, το μετάνιωσαν και έφυγαν άπρακτοι.  Οι Σταυροφόροι κατάφεραν να αλώσουν την Πόλη, αφού πρώτα οι Βενετοί κατάφεραν να μπουν στον Κεράτιο.
            Για την προστασία από τη θάλασσα υπήρχα 39 πλοία στην καλύτερη περίπτωση, με πληρώματα από τη Βενετία, τη Γένοβα αλλά και την Κρήτη. Στις 2 Απριλίου, την ημέρα που έκλεισαν οι πύλες για τελευταία φορά, ο αυτοκράτορας έδωσε εντολή να απλωθεί η αλυσίδα κατά μήκους του Χρυσού Κέρατος, από την Πύλη του Ευγενίου που βρισκόταν δίπλα στην ακρόπολη ως τον πύργο που βρισκόταν στα θαλάσσια τείχη, στη συνοικία των Γενοβέζων στο Γαλατά. Έξι χμ. ακτής στον Κεράτιο μπορούσαν να μείνουν αφύλακτα, αρκεί να υπήρχε μια ναυτική δύναμη για τη φύλαξη του φράγματος.
          Όλοι έλπιζαν ότι και τούτη τη φορά τα θεοφύλαχτα τείχη θα αντέχαν. Άνθρωποι κάθε ηλικίας, ανδρες και γυναίκες, όλους αυτούς τους μήνες επισκεύαζαν τα τείχη, καθάριζαν την τάφρο, με τη παρότρυνση του αυτοκράτορα. Με την άφιξη του Ιουστινιάνη, που ήταν ειδικός «στην τέχνη της μάχης στα τείχη», οι οχυρώσεις, συντηρήθηκαν, οι τάφροι καθαρίστηκαν, οι επάλξεις ενισχύθηκαν, στήθηκαν στηρίγματα και προχώματα και στα θαλάσσια και στα χερσαία τείχη.
              Στο πολεμικό συμβούλιο που συγκλήθηκε, μελετήθηκαν όλα τα δεδομένα. Ο Κεράτιος ήταν ασφαλής, επίθεση από τα θάλασσα ήταν αδύνατη λόγω των ρευμάτων και των υφάλων, των απρόσμενων καταιγίδων αλλά και της απειρίας των Τουρκων. Η ανθεκτικότητα τού χεσαίου ττείχούς  θα έκρινε και αυτή  την φορά την έκβαση της πολιορκίας…


Δευτέρα 20 Μαΐου 2013

Η βοήθεια από τη Δύση

 
 
 
 
Ιταλοί έμποροι στο λιμάνι του Γαλατά

            Ο Κωνσταντίνος συγκέντρωνε τις δυνάμεις του για έναν πόλεμο, που το μόνο που απέμενε, ήταν η επίσημη κήρυξή του. Έστειλε γράμματα και αντιπροσώπους προς όλες τις κατευθύνσεις, τα αποτελέσματα όμως θα αποδειχτούν πενιχρά…
              Στη Βενετία τα νέα από το Βόσπορο έκαναν τους πάντες να συνειδητοποιήσουν τη δύσκολη  κατάσταση. Θελήση για βοήθεια προς την Πόλη υπήρχε, αυτή σκόνταφτε όμως σε πρακτικές δυσκολίες. Κακές σχέσεις με τον Πάπα, ανάγκη προστασίας πρώτα των βενετικών κτησεων στα παράλια,  δυσκολίες στη μετατροπή των εμπορικών πλοίων σε πολεμικά, διαρκης και ανελέητος ανταγωνισμός με τους Γενοβέζους και τις άλλες ιταλικές πολεις. Οι Βενετοί διεμήνυσαν στον Κωνσταντίνο να αναζητήσει  βοήθεια και από άλλα μέρη. Στον αυτοκτάτορα δόθηκε η άδεια να στρατολογήσει,για την ενίσχυση της άμυνας, Κρητικούς στρατιώτες και ναύτες και εστάλησαν στην Πόλη μπαρούτι και πανοπλίες.
              Οι Γενοβέζοι αποδείχτηκαν απρόθυμοι  αλλά κα προβληματισμένοι, ανησυχώντας ιδιαίτερα για τη συνοικία τους στο Πέραν, συνιστώντας ουδετερότητα, για μην προκαλούνται οι Τούρκοι.
             Ο πάπας Νικόλαος ήταν αυτός που θα μπορούσε να ενώσει και να πεισει τους Δυτικους να παραμερίσουν τα εμπορικά τους συμφέροντα και τις δυναστικές διαμάχες και να  αποστείλουν  μια ισχυρή βοήθεια. Τα πάντα όμως τα εξαρτούσε από το θέμα της ένωσης των εκκλησιών και αυτή η εμπλοκή και διαμάχη με την Πόλη επισκίαζε όλες τις προσπάθειες. Αρχικά προσπάθησε να πείσει τον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το Γερμανό Φρειδερίκο Γ΄, να στείλει ένα αυστηρό και ανούσιο  τελεσίγραφο στο σουλτάνο, που όμως παντελώς αγνοήθηκε. Με εντολή και δαπάνες του Πάπα ο μητροπολίτης Κιέβου Ισίδωρος, που ήταν παπικός αντιπρόσωπος, στρατολόγησε από τη Νεάπολη 200 τοξότες και έφτασε στην Πόλη στις 26 Οκτωβρίου 1452. Η παρουσία Λατίνων στρατιωτών,έστω και λίγων σταλμένων από τον Παπα, εφερε κάποια ικανοποίηση και ενίσχυσε τη θέση των Ενωτικών.
           Πιο πρόθυμος, στα λόγια τουλάχιστον, ήταν ο  Αλφόνσος, ηγεμόνας της Νεάπολης, που είχε ως υπηκόους και τους Καταλανούς. Αρχικά έστειλε ένα στολίσκο από δέκα πλοία, με συμμετοχή στα έξοδα και του πάπα, αλλά μετά έκρινε ότι έπρεπε να τον αποσύρει...
             Μικρότερα σώματα εθελοντών με δική τους πρωτουβουλία κατέφτασαν από αλλα σημεία. Οι περισσότεροι ήταν Ιταλοί και συνδύαζαν το εμπόριο με την περιπέτεια ή και τον τυχοδιωκτισμό. Από τη Γερμανία ή τη Σκωτία είχε έρθει ένας ικανός μηχανικός ο Ιωάννης Γκραντ, ενώ στο πλευρό των Ελληνων τάχθηκε η Καταλανική παροικία, μερικοί Γενοβέζοι που ήρθαν από το Πέραν και ο Οθωμανός πρίγκιπας Ορχάν με την ακολουθία του.
                Καμιά βοήθεια δεν μπορούσε να έρθει από τους Ορθόδοξους ηγεμόνες. Οι Ρώσοι ήταν πολύ μακριά και είχαν τα δικά τους προβλήματα, ενώ διαφωνούσαν και με την ένωση, οι ηγεμόνες της Βλαχίας και της Σερβίας ήταν υποτελείς στο σουλτάνο. Ο Σκεντέρμπεης ήταν δηλωμένος εχθρός των Τούρκων, αλλά είχε κακές σχέσεις με τους Βενετούς. Υπήρχε η ελπίδα ότι θα κινηθεί ο σπουδαίος Ούγγρος στρατιωτικός και αντιβασιλέας Ιωάννης Ουνυάδης,αλλά κι αυτός ήταν απογοητευμένος από τις προηγούμενες ήττες από τους Τουρκους.
               Η κυριότερη ενίσχυση ήρθε από έναν έμπειρο Γενοβέζο, τον Ιωάννη Τζιουστινιάνι Λόγκο, ο οποίος έφτασε εθελοντικά στην Πόλη, επικεφαλής σώματος 700 κατάφρακτων στρατιωτών, τον Ιανουάριο του 1453.Η συμμετοχή του στην άμυνα εκτιμήθηκε από την πρώτη στιγμή. Ο αυτοκράτορας του απένειμε το αξίωμα του πρωτοστράτορα-αρχιστράτηγου  και του πρόσφερε ως ανταμοιβή την Λήμνο, αν βεβαίως όλα πήγαιναν κατ΄ευχήν.
              Ο Κωνσταντίνος έκανε ό,τι μπορούσε. Οι τελευταίες προσπάθειες για τη ναυλωση ιταλικών καραβιών σκονταψαν στις κακές σχέσεις  και στην ασυνεννοησία Πάπα – Βενετών και Γενοβέζων. Οι βενετικές γαλέρες που θα έφερναν την πολυπόθητη βοήθεια θα αποπλεύσουν μετά την έναρξη της πολιορκίας, αλλά δε θα φτάσουν ποτέ στην Πόλη…
                Αυτές ήταν όλες κι όλες οι δυνάμεις που κατέφτασαν από τη Δύση.Η Πόλη ένιωθε προδομένη. Η ένωση των εκκλησιών, κάτω από την πίεση των γεγονότων,με την παρουσία του παπικού αντιπροσώπου Ισίδωρου, με το συλείτουργο  καθολικών και Ορθοδόξων της 12ης  Δεκεμβρίου του 1452, με την αυτοαπομόνωση του ηγέτη των Ανθενωτικών  Γεννάδιου, ουσιαστικά είχε επιβληθεί. Ο λαός τη δέχτηκε σαν αναγκαίο κακό, ελπίζοντας ότι οι αποφάσεις θα τροποποιούνταν, αν η Πόλη σωζόταν.  Ωστόσο ικανή και σημαντική βοήθεια δεν ήρθε. 
               << Η Ρώμη μας βοήθησε τόσο όσο μας βοήθησε και ο σουλτάνος της Αιγύπτου>> θα πει  με πικρία ο Γεώργιος Φραντζής.

Κυριακή 19 Μαΐου 2013

Oι νέοι ηγέτες Κωνσταντίνος Παλαιολόγος--- Μωάμεθ ο Β΄

 
 
 

            Μετά το θάνατο του Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγου (1448) και λίγες μέρες μετά από μια ακόμα ήττα  χριστιανικών δυνάμεων στο Κοσσυφοπέδιο, νέος αυτοκράτορας, παρά την καχυποψία και την αμφισβήτηση από τα αδέρφια του, αναλαμβάνει ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Η ανακήρυξη του νέου αυτοκράτορα έγινε στις 6 Ιανουαρίου 1449 στο Μυστρά, στη μητρόπολη της έδρας του. Η άφιξή του στη Βασιλεύουσα έγινε στις12 Μαρτίου του ίδιου έτους.
            Άνθρωπος ήπιος και μετρημένος, χωρίς πολλές φιλοδοξίες και πάθη, θα ήταν αυτός που θα ηγούνταν μιας άλλοτε κραταιάς Πόλης, που για τα λάθη και τις ίντριγκες των αρχόντων της, ο ίδιος δεν έφερε καμιά ευθύνη. Το πρώτο δείγμα γραφής σχετικά με το τι άνθρωπος ήταν, το έδειξε με το που πάτησε το πόδι του στην Πόλη, όταν απέφυγε να στεφτεί επίσημα στην Αγιά Σοφιά από τον φιλενωτικό Γρηγόριο Μάμμα, και γιατί ο χρόνος δεν ήταν κατάλληλος για μεγάλες τελετές, αλλά και για να μην ταυτιστεί με τη μια ή την άλλη αντιμαχόμενες παρατάξεις.
              Ο αυτοκράτορας ήταν σχεδόν 45 χρονών. Φαίνεται ότι ήταν μάλλον ψηλός και λεπτός, με κανονικά χαρακτηριστικά. Είχε αποδειχτεί στο Μυστρά καλός στρατιωτικός και ικανός κυβερνήτης. Είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του Μανουήλ την γενναιότητα και την κλίση για περιπέτεια, όχι όμως και την αγάπη για τα γράμματα, αν και διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον Πλήθωνα στο Μυστρά. Πάνω από όλα όμως ήταν έντιμος και ακέραιος χαρακτήρας, χωρίς μνησικακίες, γενναιόδωρος απέναντι στα αδέρφια του που τον υπονόμευσαν. Είχε το χάρισμα των ανθρώπων εκείνων που μπορούν να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη και σιγουριά. Λιτός και δωρικός, αρκούνταν στα λίγα και απλά, αρνήθηκε να φορέσει αυτοκρατορικό στέμμα και μπήκε στην Πόλη ως  απλός στρατιώτης, έχοντας πλήρη επίγνωση της τραγικής κατάστασης.
              Ο Κωνσταντίνος έφτασε σε μια Πόλη που ήταν κατεστραμμένη και εξαρτημένη οικονομικά από Βενετούς και Γενουάτες, η εξουσία του αμφισβητούνταν από τα αδέρφια του, τα θρησκευτικά πάθη ήταν έντονα και είχαν διχάσει την κοινωνία και οι Τούρκοι επιδείκνυαν με κάθε ευκαιρία τις προθέσεις τους.  Το <<λεγόμενο βασίλειο του Κωνσταντίνου>> όπως θα ονομαστεί, είχε συρρικνωθεί με πληθυσμό μόλις 80.000 κατοίκους αντί των 500.000 που είχε άλλοτε. Θλίψη και μελαγχολία επικρατούσε παντού, ωστόσο ο ερχομός του Κωνσταντίνου στην Πόλη σκόρπισε μια αισιοδοξία και πίστη στο λαό.
            Μόλις ο Κωνσταντίνος ανήλθε στο θρόνο ο πάπας Νικόλας ο Ε΄ έσπευσε να του υπενθυμίσει τις υποχρεώσεις των Ορθοδόξων, όπως αυτές καθορίζονταν από τις αποφάσεις της Συνόδου της Φερράρας- Φλωρεντίας, ζητώντας να τελεστεί συλλείτουργο Καθολικών και Ορθοδόξων που θα επιβεβαίωνε την Ένωση και το παπικό πρωτείο. Στο θέμα αυτό ο Κωνσταντίνος γνώριζε πολύ καλά ποια ήταν τα αισθήματα κλήρου και του λαού, αλλά  το ίδιο καλά κατανοούσε και την ανάγκη στρατιωτικής βοήθειας. Θα κινηθεί διπλωματικά μέχρι το τέλος, προσπαθώντας να τηρήσει τις λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στις αντίπαλες παρατάξεις αλλά και προς τη Δύση. Το συλλείτουργο θα γίνει στην Αγιά-Σοφιά, ενώ θα προσπαθήσει  να είνοι δίκαιος και να αξιοποιήσει ανθρώπους σε δημόσιες θέσεις  και από τους Ενωτικούς και από τους Ανθενωτικούς. 
          Οι πρώτες του ενέργειες ήταν να οργανώσει και να στελεχώσει το κράτος, να ανασυντάξει όσες στρατιωτικές δυνάμεις υπήρχαν, να επιθεωρήσει και να επισκευάσει όλες τις οχυρώσεις. Προς τον σουλτάνο Μουράτ Β΄ έστειλε πρεσβευτές, ζητώντας συνθήκη ειρήνης. Ο Μουράτ αναγνώρισε το νέο αυτοκράτορα και συμφώνησε για την ειρήνη.
          Η είδηση του θανάτου του σουλτάνου χαροποίησε αρχικά πολλούς Βυζαντινούς. Λίγοι, μεταξύ των οποίων ο ιστορικός της Άλωσης Γεώργιος Φραντζής, είχαν αντίθετη άποψη. Όπως έλεγε <<ευφρόσυνος αγγελία θα ήτο αν του έλεγαν ότι ο νέος αμηράς (σουλτάνος) είχε πεθάνει>>. Πίστευε ότι ο νεαρός Μωάμεθ με τον ορμητισμό και την υπέρμετρη φιλοδοξία, δεν θα άφηνε στον Κωνσταντίνο τον απαραίτητο χρόνο για να οργανώσει το στρατό και την άμυνα της Πόλης. Τις απόψεις αυτές συμμεριζόταν  και ο Κωνσταντίνος. Οι πληροφορίες από την σουλτανική αυλή προειδοποιούσαν για τους κινδύνους από το νεαρό σουλτάνο Μωάμεθ τον Β΄.
                                                      Μωάμεθ ο ΄Β΄
             Ο νέος σουλτάνος ήταν τώρα 19 ετών. Γιος μιας σκλάβας, είχε αγνοηθεί και παραμεληθεί από τον πατέρα του, αλλά όταν πέθαναν τα μεγαλύτερα αδέρφια του, τότε όλοι έπεσαν πάνω στον μικρό Μωάμεθ για να τον προετοιμάσουν για τη διαδοχή. Για πρώτη φορά είχε διαδεχτεί τον πατέρα του  το 1444. Τότε τα χριστιανικά κράτη,με την παρότρυνση και του πάπα, θεώρησαν ότι ήταν ευκαιρία λόγω της παρουσίας ενός  άπειρου και ανήλικου σουλτάνου να αναλάβουν σταυροφορία.  Ο πατέρας του όμως Μουράτ, θα επανέλθει και θα νικήσει τους χριστιανούς στη μάχη της Βάρνας (1444).
             Όταν πέθανε ο Μουράτ, κανείς δεν αμφέβαλε ότι αυτός θα ήταν ο διάδοχος. Ο ίδιος έσπευσε γρήγορα από τη Μαγνησία στην Καλλίπολη, όπου ανακηρύχτηκε σουλτάνος, έχοντας δίπλα του τους παλιούς συνεργάτες του Μουράτ. Κατόπιν εγκαταστάθηκε στην Αδριανούπολη, αφού πρώτα διέταξε τη σφαγή των μικρότερων αδερφών του, για να μην αμφισβητηθεί η εξουσία του.
             Η είδηση της διαδοχής στον οθωμανικό θρόνο, σε αντίθεση με την  Πόλη,  έφερε ανακούφιση και κρυφά χαμόγελα στη Δύση. Ο ισχυρός Μουράτ, με τις τόσες ικανότητες και επιτυχίες, ήταν παρελθόν και όλοι θεώρησαν ότι ο νεαρός και άπειρος σουλτάνος θα ήταν ευάλωτος και ακίνδυνος. Ήταν όμως έτσι;
             O νεαρός σουλτάνος είχε μέτριο ανάστημα, γεροδεμένος με καλή εμφάνιση. Στις κοινωνικές του επαφές ήταν απόμακρος αλλά τυπικά ευγενής. Η δύσκολη παιδική του ηλικία τον είχε κάνει μυστικοπαθή και πονηρό, σε σημείο που να μην εμπιστεύεται κανέναν και να μην μπορεί κανείς να διαβάσει τη σκέψη του. Ήταν γνώστης της ιστορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον οποίο θαύμαζε και ήθελε να μιμηθεί τα κατορθώματά του. Δεν ήταν ο τυπικός φανατικός μουσουλμάνος, όλη του η ενεργητικότητα και η αποφασιστικότητα δεν πήγαζε από καμιά ιερή πίστη αλλά από τη μεγάλη του φιλοδοξία για νίκες και κατακτήσεις,που θα του εξασφάλιζαν την υστεροφημία.
             Αρχικά προσπάθησε να δείξει ένα φιλειρηνικό πρόσωπο,αποδεχόμενος τους πρεσβευτές από όλα τα μέρη και υποσχόμενος σε όλους ( Βενετούς, Σέρβους, Ούγγρους) συνεργασία και ειρήνη.  Ο Κωνσταντίνος έστειλε πρεσβευτές στην Αδριανούπολη, για να ζητήσει τα χρήματα του Ορχάν ( του  εξόριστου Οθωμανού πρίγκιπα που διέμενε στην Πόλη), ζητώντας μάλιστα και μια μικρή αύξηση. Την συγκεκριμένη στιγμή ο αυτοκράτορας θεώρησε ότι, με το να  υπενθυμίσει στον Μωάμεθ την παρουσία στην Πόλη ενός διεκδικητή του τουρκικού θρόνου, θα παγίδευε διπλωματικά τον νεαρό και άπειρο  σουλτάνο. Η    κίνηση αυτή θεωρήθηκε προσβλητική, αλλά ήταν και μια χρυσή ευκαιρία  για τον Μωάμεθ να παραβιάσει την ειρήνη και να φανερώσει τα σχέδια του. Αμέσως άρχισε τις προετοιμασίες του στρατού του  και σαν πρώτη κίνηση σχεδίαζε την κατασκευή ενός μεγάλου φρουρίου στο πιο στενό σημείο του Βοσπόρου.
           Κανείς πλέον μέσα και έξω από την Πόλη, δεν έπρεπε να έχει αμφιβολίες για τα σχέδια του φιλόδοξου σουλτάνου…

Σάββατο 18 Μαΐου 2013

Η μάχη της Βάρνας --1444--

 
 
                Οι Οθωμανοί, σχετικά γρήγορα θα συνέλθουν από την ήττα τους από τους Μογγόλους στην Άγκυρα, το 1402.  Στην Πόλη ,που είχε κερδίσει εδάφη αλλά και χρόνο, ο Μανουήλ είναι πια γέρος και κουρασμένος. Ο συναυτοκράτορας του Ιωάννης,πιστεύει ότι η στιγμή είναι κατάλληλη  για την υποκίνηση προβλημάτων στην οθωμανική δυναστεία και σε μια επίδειξη αλαζονείας και επιπολαιότητας απαιτεί να σταλούν δυο αδερφοί του σουλτάνου Μουράτ Β΄στην Πόλη. Ο σουλτάνος αρνείται, εξουδετερώνει το διεκδικητή του θρόνου  Μουσταφά που βρισκόταν σε επαφή με την Πόλη και τον Ιούνιο του 1422 ξεκινά νέα οθωμανική πολιορκία ως αντίποινα. Τα τείχη της Πόλης όμως, ήταν ακόμα ισχυρά, κανόνια και πολιορκητικές μηχανές δεν υπήρχαν, ενώ παράλληλα  ξεσπά στην Ανατολία μια εσωτερική εξέγερση που θα απασχολήσει το Μουράτ. Η Κωνσταντινούπολη θα αντέξει… Δε θα  συμβεί όμως το ίδιο με τα υπόλοιπα ελληνικά εδάφη, την Ήπειρο, τη Θεσσαλονίκη, που από το 1423 παραχωρήθηκε από τους Βυζαντινούς στους Βενετούς και το 1430  θα καταληφτεί από τους Οθωμανούς. Ο Μουράτ θα κινηθεί δυτικά και θα πολιορκήσει το Βελιγράδι, οι οχυρώσεις του όμως είναι ισχυρές και θα υποχρεωθεί να αποσυρθεί.
           Όταν οι Τούρκοι θα εμφανιστούν πάλι ισχυροί στα Βαλκάνια, θα αρχίσουν να δραστηριοποιούνται ο πάπας και οι ηγεμόνες της Ευρώπης για την οργάνωση μιας νέας σταυροφορίας. Στο μεταξύ βέβαια έχει μεσολαβήσει η σύνοδος της Φερράρας- Φλωρεντίας (1439) και η υποταγή της Ανατολικής Εκκλησίας  και οι πρωτοβουλίες του πάπα Ευγένιου Δ΄ αποτελούν μια ανταμοιβή για τη δοκιμαζόμενη και απειλούμενη πάντα Κωνσταντινούπολη. Ο πάπας πείθει τους Ούγγρους  που θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, στα βαλκάνια ο αλβανός οπλαρχηγός Γ.  Σκεντέρμπεης κηρύσσει επαναστατικό κίνημα και στην Ασία ο εμίρης του Καραμάν  επιτίθεται στους Οθωμανούς. Η στιγμή μοιάζει κατάλληλη, οι δυο στρατοί θα συναντηθούν στο Δούναβη, υπολογίζοντας όμως ο ένας τις δυνάμεις του άλλου θα κάνουν πίσω και τον Ιούνιο του 1444  θα υπογράψουν δεκαετή συμφωνία ανακωχής.
             Η ειρήνη που υπογράφηκε, είχε πολλούς εχθρούς και από τα δυο στρατόπεδα. Στους φανατικούς μουσουλμάνους η προοπτική μιας ειρήνης και υποχώρησης στις χριστιανικές πιέσεις, φάνηκε σαν ήττα. Ωστόσο η αθέτηση της συμφωνίας θα γίνει από το βασιλιά της Ουγγαρίας Λαδίσλαο με την παρακίνηση του καρδινάλιου Τσεζαρίνι. Ο ουγγρικός στρατός με επκεφαλης τον Ουνυάδη, νόθο γιο του Ούγγρου βασιλιά την 1η του Σεπτέμβη του 1444, διέσχισε το Δούναβη και έφτασε έξω από τη Βάρνα ενώ ο βενετικός  στόλος προστάτευε τα στενά για να εμποδίσει το Μουράτ να μεταφέρει ενισχύσεις στο βαλκανικό μέτωπο.
           Ο Μουράτ  που είχε αποσύρει το στρατό του στην Μικρά Ασία, μόλις έμαθε την αθέτηση της συμφωνίας και τις κινήσεις των Ούγγρων κατόρθωσε να πραγματοποιήσει μια γρήγορη αντεπίθεση και να φτάσει  στην Αδριανούπολη με σχεδόν τετραπλάσιο στράτευμα από ότι οι αντίπαλοί του. Ο μεικτός χριστιανικός στρατός -που συνίστατο κύρια από ουγγρικές και πολωνικές δυνάμεις, μαζί με Τσέχους, παπικούς ιππότες, Βόσνιους, Κροάτες, Βούλγαρους και Ρουμάνους- συναντήθηκε στο πεδίο της μάχης με τον αριθμητικά υπέρτερο οθωμανικό στρατό. Ήταν γεγονός ότι η αθέτηση της συμφωνίας από τους Ούγγρους και η παραβίαση του όρκου είχε προβληματίσει και διασπάσει τις χριστιανικές δυνάμεις.  Απουσίαζαν οι Σέρβοι, ο ηγέτης τους Γεώργιος Μπράνκοβιτς απέσυρε τις δυνάμεις του και απέτρεψε και τον Σκεντερμπεη να ενωθεί με τους συμμάχους. Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ από την Πόλη, αρνήθηκε την ούτως ή άλλως μικρή βοήθεια που θα μπορούσε να στείλει.
              Η μάχη δόθηκε κοντά στη Βάρνα της Βουλγαρίας, το Νοέμβρη του 1444. Παρά την αρχική επέλαση των χριστιανών, που προκάλεσε έναν αρχικό πανικό στον Μουράτ, γρήγορα οι Τούρκοι άρχισαν να υπερισχύουν. Ο ίδιος ο Ούγγρος βασιλιάς έπεσε νεκρός και  ο Ουνυάδης που είχε δείξει ιδιαίτερες αρετές στη μάχη, αναγκάστηκε να σημάνει υποχώρηση.
               Η νέα ήττα των χριστιανικών δυνάμεων στη Βάρνα θα σημάνει  την τελευταία  προσπάθεια των Δυτικών να αναχαιτίσουν τους Οθωμανούς. Η νίκη των Τούρκων θα αποκαταστήσει τον έλεγχο του Σουλτάνου στην περιοχή μέχρι το Δούναβη. Ουσιαστικά θα καθορίσει το δυσοίωνο μέλλον της Κωνσταντινούπολης και της ευρύτερης περιοχής.


Παρασκευή 17 Μαΐου 2013

H σύνοδος Φερράρας—Φλωρεντίας

 

        
            Η άλωση της Θεσσαλονίκης το 1430 και  ο αποκλεισμός της Πόλης από τους Οθωμανούς έφερε σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση τους Βυζαντινούς που βρίσκονταν  μπροστά σε ένα δυσκολαπάντητο δίλημμα : την προσέγγιση και αναζήτηση βοήθειας από τη Δύση που έθετε ως προϋπόθεση την υποταγή της Ανατολικής Εκκλησίας ή την άμεση υποταγή στους Τούρκους και την κατοπινή προσπάθεια για ανάκαμψη και επανασύσταση του κράτους.
           Ο μεγαλύτερος γιος του Μανουήλ, Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος ήταν σίγουρος ότι μόνο η βοήθεια από τη Δύση μπορούσε να σώσει την αυτοκρατορία, για αυτό και πίεσε και στράφηκε προς αυτήν την κατεύθυνση. Ο πάπας, που αποτελούσε ένα ισχυρό κέντρο εξουσίας, αν επιτυγχάνετο η ένωση, θα μπορούσε να παρακινήσει τους Ευρωπαίους για να βοηθήσουν την Πόλη. Η παπική Εκκλησία είχε πάντα ως στόχο την εξάπλωσή  της στην Ανατολή. Τώρα ο στόχος αυτός θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της ένωσης… Από την άλλη, για να γίνει δεκτή από τον κλήρο και το λαό η ένωση, θα έπρεπε να είναι απόφαση μιας Οικουμενικής (αν αυτό ήταν δυνατό) Συνόδου. Το θέμα μιας Συνόδου άρχισε να συζητείται και τελικά προκρίθηκε, ως ασφαλής επιλογή για τη διεξαγωγή της συνόδου, η Φερράρα της Ιταλίας.
             Η βυζαντινή αντιπροσωπεία, αφού επιβιβάστηκε σε βενετικά πλοία, αναχώρησε στο τέλος του Νοέμβρη του1437 για την Ιταλία. Ήταν η πολυπληθέστερη αντιπροσωπεία στη ιστορία των αποστολών που είχαν φύγει από την Πόλη, με τη συμμετοχή 700 ατόμων κληρικών και λαϊκών,  έχοντας ως επικεφαλής τον αυτοκράτορα αλλά και τον ίδιο τον πατριάρχη Ιωσήφ Β΄. Συμμετείχαν ακόμα ο αδερφός του αυτοκράτορα Δημήτριος, αντιπρόσωποι των υπολοίπων πατριαρχείων, οι επίσκοποι Νίκαιας Βησσαρίων ,Κιέβου Ισίδωρος, Εφέσου Μάρκος Ευεγενικός, αλλά και σπουδαίοι λόγιοι της βυζαντινής διανόησης όπως ο Γεώργιος Σχολάριος, ο Γεώργιος Αμοιρούτζης, ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων κά.
           Ο πατριάρχης Ιωσήφ εξοργίστηκε, όταν πληροφορήθηκε ότι έπρεπε να φιλήσει τα πόδια του Πάπα Ευγένιου Δ΄, όπως όλοι οι αξιωματούχοι και αρνήθηκε να κατέβει από το πλοίο, μέχρι που βρέθηκε μια συμβιβαστική λύση, καθώς Πάπας και Πατριάρχης χαιρέτησαν απλά ο ένας τον άλλον.
           Οι εργασίες της Συνόδου άρχισαν στις 9 Απριλίου 1438,  στο μητροπολιτικό ναό της Φερράρας.  Ήταν πολύωρες, έντονες και κοπιαστικές. Τα προβλήματα που είχαν να κάνουν με το γάμο των κληρικών, το καθαρτήριο των ψυχών, προς στιγμήν φαινόταν ότι θα ξεπεραστούν, μέχρι που άρχισε η συζήτηση για το Σύμβολο της Πίστης και το Filioque. Οι βυζαντινοί εξακολουθούσαν να πιστεύουν ότι η προσθήκη της φράσης και <<εκ του Υιού>> στο λατινικό σύμβολο της Πίστεως, αναφορικά με την προέλευση του Αγίου Πνεύματος ήταν λανθασμένη. Πέρα από την καθαρά δογματική διάσταση το ίδιο το Filioque σχηματοποιούσε την διαφορά, την έχθρα, και την άρνηση και των δύο πλευρών να υποχωρήσουν . Όλα τα στοιχεία  προμηνούσαν αποτυχία…
                                              
                                         Η σύνοδος μεταφέρεται στην Φλωρεντία

             Τον Ιανουάριο του 1439 η σύνοδος θα μεταφερθεί στη Φλωρεντίας εξαιτίας μιας επιδημίας πανώλης αλλά και της έλλειψης χρημάτων. Στην Φλωρεντία η οικογένεια των Μεδίκων αναλάμβανε να στηρίξει την διεξαγωγή της Συνόδου. Οι πολύωρες συζητήσεις και συνεδριάσεις συνεχίζονταν και στην Φλωρεντία με κεντρικό θέμα πάντα το  filioque , άρχισαν να υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των βυζαντινών – ιδιαίτερα ανάμεσα στον αυτοκράτορα και στο Μάρκο Ευγενικό-, ενώ παρουσιάστηκαν προβλήματα στην επικοινωνία λόγω της διαφορετικής γλώσσας. Τελικώς επήλθε ένας συμβιβασμός με τους Ορθόδοξους να δέχονται ότι το Άγιο Πνεύμα πορεύεται <<δια του Υιού>>, κάτι που οι Λατίνοι θα μπορούσαν να το εκλάβουν ως <<εκ του Υιού>>. Το θέμα των πρωτείων της Ρώμης , που οι επίσκοποι της διεκδικούσαν την υπέρτατη εξουσία έναντι όλων των εκκλησιών, ήταν ένα άλλο σημαντικό θέμα.  Με την ένωση θα υποτάσσονταν οι πατριάρχες του Βυζαντίου στη Ρώμη, κάτι που θα σήμαινε την κατωτερότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας που πάντα πρέσβευε την ανατολική θεωρία της Πενταρχίας των Πατριαρχείων. Και στο θέμα αυτό φαινόταν ότι οι Βυζαντινοί θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν μια υπεροχή της Ρώμης. Οι λόγοι της υηποχώρησής τους έχουν  να κάνουν με το ότι ο χρόνος περνούσε και έπρεπε κάπου να καταλήξουν, συν το γεγονός ότι κανείς δεν ήθελε να πάρει την ευθύνη της αποτυχίας, ενώ και οι πιέσεις ήταν έντονες και οι συνθήκες διαβίωσής τους  ήταν άσχημές.
              Στις 6 Ιουλίου 1439, όταν διαβάστηκε μεγαλόφωνα ο Όρος της Συνόδου και στα λατινικά και στα ελληνικά, οι Εκκλησίες ενώθηκαν επίσημα σε μια Πίστη. Το κείμενο άρχιζε με τη φράση στα λατινικά <<Ας χαρούν οι ουρανοί>> και έφερε τις υπογραφές πρώτου από όλους του Πάπα, του αυτοκράτορα, και όλων των Λατίνων και Βυζαντινών επισκόπων εκτός από του Μάρκου Ευγενικού που αρνήθηκε την υπογραφή  του πατριάρχη Ιωσήφ που στο μεταξύ είχε πεθάνει.
              Η επιστροφή  της αντιπροσωπείας στην Βασιλεύουσα το Φεβρουάριο του 1440,θα επιφύλασσε μια έκπληξη για τον αυτοκράτορα και τους υπέρμαχους της ένωσης. Κλήρος και λαός, ενωμένοι ήταν σφόδρα αντίθετοι στην ένωση ενώ οι διαμαρτυρίες και οι σκληροί χαρακτηρισμοί όπως <<προδότες>>, <<αιρετικοί>>, εκτοξεύονταν για αυτούς που υπέγραψαν την ένωση. Το μόνο τελικά που είχε επιτευχθεί ήταν η  μεταφορά τη πικρίας και της διχόνοιας μέσα στην πόλη που πέθαινε. Ο επίσκοπος Μάρκος Ευγενικός αναδεικνύεται σε ηγετική μορφή των Ανθενωτικών, ενώ ο εμφύλιος διχασμός είναι απόλυτος. Ο αδερφός του αυτοκράτορα εκμεταλλεύεται πολιτικά το διχασμό, αρνείται την ένωση και κάνει με την υποστήριξη των Τούρκων αποτυχημένο πραξικόπημα. Τελικά ο πάπας θα ανταποκριθεί στο αίτημα για βοήθεια πρωτοστατώντας στην οργάνωση νέας σταυροφορίας που όμως θα αποτύχει (Βάρνα, 1444)
            Όταν αυτοκράτορας έγινε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, προσπαθήσε με επιδέξιους χειρισμούς, να γεφυρώσει το χάσμα των δυο πλευρών. Ηγέτης των Ανθενωτικών ήταν τώρα ο Γεώργιος Σχολάριος.  Οι Τούρκοι ήταν έξω από τα τείχη, η ανάγκη για βοήθεια επιτακτική όσο ποτέ άλλοτε, οι πιέσεις του Πάπα ισχυρές και οι εκδηλώσεις και αντιδράσεις των Ανθενωτικών το ίδιο έντονες. Στις 12 Δεκεμβρίου του 1452 θα γίνει στην Αγία Σοφία συλλειτουργία  Ορθόδοξων και Καθολικών που δεν μετέβαλλε την κατάσταση ούτε καταλάγιασε την ένταση.  Ο Κωνσταντίνος, χάρη στο κύρος του , προσπαθούσε να ισορροπήσει τις αντίρροπες καταστάσεις, κρίνοντας ότι την δεδομένη στιγμή εκείνο που είχε σημασία ήταν η υπεράσπιση της  Πόλης. Και αυτό έκανε μέχρι την τελευταία στιγμή…
             Η ίδια η Ένωση θα αποδεχτεί κενό γράμμα και ουσιαστικά δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Μετά την άλωση, γύρω στο 1480, σε σύνοδο που θα πραγματοποιηθεί στο πατριαρχικό ναό της Παμμακαρίστου, με τη συμμετοχή αντιπροσώπων και από τα αλλά τρία πατριαρχεία της Ανατολής, η σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας θα κριθεί αντικανονική και οι αποφάσεις της άκυρες.